Ajax' 2023 zit erop. Ongetwijfeld tot opluchting van veel fans. De slechte prestaties en bestuurlijke chaos hebben echter wel genoeg stof tot napraten opgeleverd. De hoofdredactie van Ajax Showtime - bestaande uit Bart Veenstra, Jesse ter Haar en Reinand Visscher - blikt in De Nabeschouwing nog één keer terug op het rampjaar en werpt de blik hoopvol vooruit richting 2024.

2023 was, qua resultaten, Ajax' op één na slechtste kalenderjaar uit de clubgeschiedenis. Wat is er primair misgegaan in de korte tijd sinds de laatste grote successen, dat het zo ver heeft kunnen komen?

Bart: ‘Daarvoor moeten we eigenlijk terug naar februari 2022, toen Marc Overmars vertrok bij Ajax. Er is veel te lang gewacht met het aanstellen van een nieuwe directeur voetbalzaken. Met tussenoplossingen heeft Ajax het geprobeerd op te vangen, maar dat is niet geslaagd. In zowel de zomer van 2022 als de zomer van 2023 hebben er transfers plaatsgevonden die (tot nu toe) niet zijn geslaagd. Er zijn te veel belangrijke spelers vertrokken en bij het aankoopbeleid is er niet goed gekeken naar de hiërarchie en balans in de selectie. Zo zijn er te veel linksbacks, maar geen echte rechtsbuiten of controlerende middenvelder. Daarnaast ontbreekt het deze Ajax-selectie aan ervaring en leiderschap. Kort samengevat hebben een bepaald machtsvacuüm, de (tot nu toe) niet geslaagde transfers en een selectie die uit balans is ervoor gezorgd dat Ajax nu is afgezakt naar plek vijf in de Eredivisie.’

Jesse: ‘Het technische beleid is simpelweg in de verkeerde handen gekomen en daarnaast onvoldoende gecontroleerd. Ajax had na het vertrek van Overmars een nieuwe eindverantwoordelijke voor het technische beleid moeten aanstellen, maar de aanwezigen besloten anders. Edwin van der Sar heeft te veel hooi op zijn vork genomen en had dichter bij zichzelf moeten blijven. Hij was perfect als Ajax’ uithangbord in het buitenland en zijn kracht ligt niet bij het technische verhaal. Hij deed het samen met Gerry Hamstra en Klaas-Jan Huntelaar, maar met alle respect voor hen: wat hebben zij op dat vlak bewezen? Daarna leek het alleen maar beter te kunnen, maar kwam het beleid opnieuw in de verkeerde handen. De transferzomer van 2023 was voor Ajax zo mogelijk nog slechter dan de twee daarvoor. Overigens is het maar goed dat er wel op tijd werd ingegrepen bij Alfred Schreuder en Maurice Steijn, want zonder John Heitinga en John van 't Schip was het een nog slechter kalenderjaar geworden.’

Reinand: ‘Ik vrees dat één voorval als primair bestempelen een andere gebeurtenis tekortdoet. De zaak Overmars is vaak aangewezen als het startschot van een sneeuwbaleffect en ik denk dat het grote falen daar inderdaad is begonnen. Het is bijna alsof er sindsdien geen enkele juiste beslissing meer is genomen. Van der Sar leek sterke karakters met een duidelijke voetbalvisie buiten de club te willen houden, om zo zelf de touwtjes in handen te houden en de weg door te zetten waarop hij met Overmars en Ten Hag succesvol was. Daarna stapelden de fouten bij Ajax zich op, met meerdere figuren die hier een bijdrage aan geleverd hebben. Van de zaakwaarnemer van Schreuder, tot een Duitser, tot een Hagenees. Ajax heeft laten zien dat een kat in het nauw rare sprongen maakt en dat een club die bestempeld werd als "het Bayern München van Nederland" na twee keer knipperen onderaan kan staan in de Eredivisie.’

Sven Mislintat is onlosmakelijk verbonden aan Ajax' 2023. Hoe kijk je terug op zijn aanstelling en hetgeen dat zich in de maanden daarna afspeelde?

Bart: ‘Ik was wat Mislintat betreft bevooroordeeld en dat had alles te maken met zijn eerdere periode bij Arsenal. Dat is niet goed gegaan en ik heb rond zijn aanstelling toen een stuk geschreven over wat Ajax kan leren van de periode van Mislintat bij Arsenal. Achteraf kun je stellen dat een aantal van dezelfde dingen mis zijn gegaan. Er zijn spelers gehaald die waarschijnlijk best wat kwaliteit hebben, maar dat wil niet zeggen dat ze bij Ajax passen. Succesvol zijn bij een bepaalde club of in een bepaalde competitie is geen garantie voor succes bij Ajax. Zo ging het bij Arsenal mis en bij Ajax uiteindelijk ook. Het valt Mislintat kwalijk te nemen dat hij niet de juiste spelers voor Ajax heeft gehaald, maar je moet ook kijken naar de mensen die hem hebben aangesteld en bepaalde transfers hebben laten realiseren. Ik ga zeker niet roepen om het vertrek of het ontslag van bepaalde mensen, maar het is duidelijk dat Ajax hier als club van moet leren.’

Jesse: ‘Mislintat had nooit aangesteld mogen worden als directeur voetbalzaken, maar de fout ligt natuurlijk al een fase eerder. Hoe kon de clubleiding zo ingericht zijn dat zoiets zonder pardon kon gebeuren? Er is genoeg Ajax-DNA aanwezig in de voetbalwereld en dan zou het niet nodig moeten zijn om op een dergelijk iemand terug te vallen. Zeker niet wanneer je als club bent gewaarschuwd voor zijn eerdere dienstverbanden. Daarna is de samenstelling van de selectie natuurlijk misgegaan. Op een gegeven moment had Ajax vier linksbacks en alleen Berghuis voor de nummer tien-positie én rechtsbuiten. Dat is de fout van Mislintat, maar ook die van de Raad van Commissarissen, die hem op tijd had moeten stoppen. Niet iedere gehaalde speler komt kwaliteit tekort, maar de samenstelling klopt gewoon niet.’

Reinand: ‘Het hele proces rond zijn aanstelling is niet goed verlopen. Ajax was een wankel schip met flinke schade, zonder kapitein en waar meerdere mensen tegelijk een hand aan het stuur hadden. Dat Mislintat heeft gefaald moge duidelijk wezen. Ik wil hem echter eerder als gevolg dan als oorzaak bestempelen. Vervolgens begon Ajax aan het seizoen met een onsamenhangende selectie en een incapabele trainer. Het was vanaf het begin al wachten op het moment dat er koppen gingen rollen.’

Ajax kende in 2023 ook veel trainers en trainersissues. Het zal 2024 ingaan met John van 't Schip aan het roer. Wat is er fundamenteel veranderd sinds zijn aanstelling?

Bart: ‘Het belangrijkste is dat Van ‘t Schip het plezier en de lach heeft teruggebracht bij Ajax. Voor zijn komst heerste het chagrijn rondom de club en bij Van ‘t Schip begon iedereen op nul. Als de spelers weer met plezier naar de club komen, komen de goede resultaten vanzelf. Dat hebben we gezien, al merk je ook wel dat er nog volop werk aan de winkel is. Het staat tactisch beter, maar af en toe zie je nog altijd de kwetsbaarheid van Ajax in defensief opzicht. Van ‘t Schip is wel een trainer waar de spelers voor door het vuur gaan. Tegen PEC Zwolle en Hercules was Van ‘t Schip afwezig en juist in die wedstrijden vond ik dat het bij Ajax ontbrak aan scherpte en de juiste mentaliteit.’

Jesse: ‘Van ’t Schip laat de spelers zich weer mens voelen en behandelt ze op die manier. De buitenwereld benadert voetballers nogal eens onterecht als robots. Wanneer spelers zich minder voelen, gaan ze minder presteren, net zoals ieder ander mens. Natuurlijk is het uiteindelijk belangrijk dat spelers talent hebben, maar wanneer zij niet lekker in hun vel zitten, zijn bepaalde verwachtingen gewoon onrealistisch. Van ’t Schip heeft met zijn positieve en oprechte karakter de harten van de spelers gewonnen en rust in de hoofden gebracht. Natuurlijk gaat het nog niet altijd goed en moet het op bepaalde posities gewoon beter, maar hij heeft de spelers in ieder geval dichter bij hun maximale potentie gebracht. Ik vind Van ’t Schip een ware held. Niet omdat hij de beste trainer van de wereld is, maar omdat hij Ajax kwam helpen in voor hem persoonlijk zeer zware tijden. Hij kon de gang van zaken niet aanzien en besloot voor zichzelf, voor de club en bovendien voor zijn vrouw het heft in handen te nemen. Hulde!’

Reinand: ‘Ik denk dat het grootste verschil is dat spelers nu een trainer hebben waar ze op kunnen bouwen. Onder Steijn werd een speler op zondag afgerekend voor het te behouden spelen en op woensdag kon hij ineens te risicovol zijn. Ik heb nog nooit een trainer gezien die binnen enkele maanden zoveel spelers is afgevallen. Spelers lijken nu veel beter te weten wat er op het veld van ze verwacht wordt. Er is nog genoeg mis met het spel, maar het is niet te vergelijken met het losse zand van een aantal maanden geleden. Ik denk dat Van 't Schip voor dit Ajax, in deze staat de juiste keuze was. Hij houdt zijn hoofd koel en weet hoe de hazen lopen. In het voetbal en bij Ajax in het bijzonder. Een stilstaande auto moet je ook niet in de vijfde versnelling op gang willen brengen. Ik ben benieuwd hoe Ajax er aan het einde van het seizoen voor staat en of het dan wel klaar is voor bijvoorbeeld een wat meer bezeten tacticus.’

Om positief af te sluiten: welke aanknopingspunten zag je in 2023 bij Ajax met het oog op de nabije en verdere toekomst?

Bart: ‘Je merkt dus dat bepaalde spelers meer in hun kwaliteit komen te spelen. Spelers als Kenneth Taylor, Josip Šutalo en Benjamin Tahirović spelen al veel beter dan in de periode onder Maurice Steijn. Dat heeft met vertrouwen te maken, maar ook met het moeten wennen aan het Ajax-systeem of het op een iets andere positie spelen dan voorheen. Dat laatste geldt vooral voor Taylor. Op de laatste twee wedstrijden na merkte je bij Ajax ook dat er weer een bepaalde honger naar succes is en de groep er weer echt het maximale uit wil halen. Mocht de club erin slagen om in januari één of twee ervaren spelers te verwelkomen, heb ik er vertrouwen in dat Ajax in de tweede seizoenshelft nog mee kan doen om de derde plek.’

Jesse: ‘Het positieve gevoel onder Van ’t Schip is dus hét aanknopingspunt om mee verder te gaan in 2024. Het elftal oogt nog niet altijd even stabiel, maar er staat vaak in ieder geval weer een organisatie en de zware druk op de spelers is afgenomen. Er is ook binnen het huidige Ajax genoeg kwaliteit om negen van de tien wedstrijden in de Eredivisie te winnen. Wellicht is er in Europees verband nog te weinig kwaliteit en vooral slimmigheid om ver te komen, maar dat moet dan voor later op de agenda komen. Laten we hopen dat de club een ervaren controleur weet aan te trekken en dat die speler de leiding kan nemen op het veld. Dat zou alweer een hele goede stap in de juiste richting zijn.

‘Kijkend naar de huidige spelers, vind ik Brian Brobbey hét lichtpuntje van de afgelopen maanden. Hij lijkt ongelooflijk gegroeid, qua persoon en als voetballer. Hij oogt zelfverzekerd, lijkt bewust van wat er nog beter moet en hij doet al heel veel goed. Zijn fysieke kwaliteiten had hij al, maar voor mijn gevoel gaat het maken van de juiste beslissingen hem steeds beter af. Weten wanneer hij moet uitstellen, wanneer hij welke pass moet geven en wanneer hij moet uithalen, echt de effectieve aspecten. Ik heb het volste vertrouwen in Brobbey en weet zeker dat hij ook in 2024 megaveel voor Ajax gaat betekenen. Hij heeft het met zijn stoïcijnse karakter in zich om écht een hele goede spits te worden. Niet alleen in Amsterdam, maar op deze manier zullen spoedig meer mensen zijn naam kennen.’

Reinand: ‘Het voornaamste punt is natuurlijk dat de organisatie aardig op de schop is gegaan en dat die organisatie straks, als het goed is, weer duidelijk is. Eentje waarin iedere pion een eigen takenpakket heeft en daarmee duidelijk afgebakende verantwoordelijkheden. Er valt nog weinig te zeggen over hoe dit allemaal gaat functioneren, maar we kunnen er op zijn minst hoopvol over zijn. In 2016 verspeelde Ajax het kampioenschap in Doetinchem, na een vrij trieste periode van fantasieloos voetbal. Een jaar later stond het in de finale van de Europa League in Stockholm. Ajax heeft nu foute keuze op foute keuze gemaakt, waardoor het in no-time van de troon is gedonderd. Het kan echter ook door een reeks aan goede en slimme zetten zo weer een Ajax zijn waar de fans wél warm van worden. Te beginnen bij een sterk en doordacht fundament.

‘Daarnaast zie ik Ajax het seizoen onder Van 't Schip wel enigszins oké uitspelen. En meer dan dat kan men nu realistisch gezien ook niet verwachten. Dan zijn er nog aantal spelers die mij hoop bieden. Jorrel Hato is het hele seizoen al bijzonder goed voor een zeventienjarige in een zinkend schip. Dit is echt vrij bizar. Daarnaast zie je bij Brobbey al langere tijd dat het nét even de goede kant op moet vallen, en dat gebeurt de laatste tijd. Ik kan echt van zijn spel genieten. Ook Devyne Rensch zie ik weer opkrabbelen. Er wordt door de achterban wel eens vergeten hoe jong hij nog is. Hij heeft écht de potentie wel om een topper te worden. Talenten gaan soms door een wat mindere periode, maar bij Ajax hoor je dan vertrouwen te houden. Niet op basis van die paar slechte momenten van zo'n talent, maar op basis van alle goede voorgaande momenten. Dat is hoe Ajax altijd succesvol is geweest en zal zijn.’

Bademba Barrie (Twitter: @Bademba__Barrie | E-mail: B.Barrie@Ajaxshowtime.com)