Maarten Stekelenburg is niet langer speler van Ajax. Toch blijft hij bij uitstek een oudgediende van de club die het DNA blijft vertegenwoordigen. Met zijn buitengewone talent voor het keepersvak heeft hij een belangrijk wapen gevormd voor de club. Een groot Ajacied is officieel niet langer onderdeel van de club, maar de verhalen over de tijd van Stekelenburg in het shirt van Ajax blijven voor altijd. Ajax Showtime sprak David Endt en Siem de Jong, die ieder warme herinneringen koesteren aan hun gezamenlijke tijd met de goalie bij Ajax.

Eerstgenoemde metgezel zag Stekelenburg komen, zich ontwikkelen én gaan bij Ajax. Endt was immers van 1989 tot 2013 actief bij de club uit Amsterdam. Al voor de eeuwwisseling kwam Stekelenburg in de opleiding van Ajax terecht en dus volgde de oud-teammanager al zijn stappen. Veel tijd had Endt echter niet nodig om het talent van de keeper te herkennen. ‘In de opleiding was het al heel duidelijk dat je met een natuurtalent te maken had. Een jongen met bijzondere kwaliteiten en een prachtig atletisch lijf’, klinken zijn eerste woorden. ‘Het was eigenlijk al duidelijk dat hij een topper zou kunnen worden. Ik zeg dan expres het woord kunnen, want voetbal is niet alleen maar het onder de knie hebben van de technische aspecten. Het heeft natuurlijk ook veel mentale kanten. En die mentale kanten – dat is met jonge spelers zo – die zijn moeilijk in te schatten. Het is moeilijk om te zeggen hoe een persoonlijkheid zich daadwerkelijk ontwikkelt. Bij een keeper is het al helemaal een belangrijk aspect.’

De gemiddelde volger van Ajax kent Stekelenburg van zijn onverstoorbare karakter en dát blijkt in zijn natuur te zitten. Echt serieuze mentale problemen heeft hij dan ook niet gehad in zijn tijd als jeugdspeler van Ajax. ‘Eigenlijk is het bij Stekelenburg altijd goed gegaan, tot en met Jong Ajax. Daar leverde hij op een gegeven moment een topprestatie’, aldus Endt. ‘Met Jong Ajax wist hij de halve finale van de beker te bereiken en die wedstrijd kan ik me nog goed herinneren. Jong Ajax speelde in de ArenA tegen FC Utrecht en het eerste van Ajax ging zich ook plaatsen voor de finale. Je had dus zomaar een bekerfinale kunnen hebben tussen Ajax 1 en Ajax 2. Zover kwam het niet, want Jong Ajax speelde gelijk tegen FC Utrecht en toen kwamen er penalty’s.’

De oudgediende van de club vertelt dat hij achter het doel zat waar de penaltyreeks afgewerkt werd. De twee spraken elkaar in die tijd al geregeld, want Stekelenburg was – als een van de sterkhouders van Jong Ajax - toen al in beeld bij Ajax 1. ‘Ik probeerde hem op dat hele cruciale moment, waarop er van alles door het hoofd van Maarten ging, een beetje door de penaltyserie te begeleiden. Het psychologische spel dat een keeper met zijn tegenstanders speelt, is daarbij uitermate belangrijk. Ik kreeg het gevoel dat hij dermate onder de indruk was van wat hij meemaakte dat hij niet echt durfde te bluffen ten opzichte van de tegenstander of scheidsrechter, zodat hij ergens misschien wat psychologische winst kon behalen. De penaltyreeks werd verloren, maar voor hem was het een eerste hoogtepunt.’

Toen Stekelenburg eenmaal een volwaardig lid van de A-selectie werd, was algauw te merken dat voetbal niet het enige belangrijke in zijn leven was. Endt herinnert zich de inmiddels oud-keeper dan ook als liefhebber, een levensgenieter. ‘Op een gegeven moment je kreeg door dat Maarten van het leven hield. Dat hij soms een beetje moeite had om alleen maar prof te zijn en alleen maar gefocust te zijn en geobsedeerd te zijn door zijn vak. Toen hij een talent was, had ik dat nog niet door. Dat kwam pas later, daar kreeg je dan signalen van en op een gegeven moment werd dat bevestigd.’ De absolute wil om er te komen was toentertijd wel nodig bij Ajax, want Stekelenburg had in Amsterdam te maken met niet de minste collega’s. ‘Hij had stevige concurrentie met Bogdan Lobont, Hans Vonk, Henk Timmer en Sander Boschker, maar ik vond het zelf altijd duidelijk dat hij de meest begaafde was. Hij had het meeste natuurlijke talent van allemaal. Hij had ook het inzicht. Het is op een haar na gelukt om de beste keeper van Nederland te worden, na Jan van Beveren.’

Een andere grote keeper uit de geschiedenis van Ajax, Edwin van der Sar, heeft vaak als vergelijkingsmateriaal gediend om te kwaliteiten van Stekelenburg te duiden. Het is een gedurfde uitspraak, maar Endt durft te stellen dat Van der Sar niet meer talentvol was dan zijn latere opvolger Stekelenburg. ‘Van der Sar heeft heel hard gewerkt om zijn zwakke punten te verbeteren en een goede keeper te worden. Om inzichtelijkheden te leren kennen. Hij heeft zich ontwikkeld tot een hele goede keeper, maar als je het hebt over een volbloed natuurtalent, dan was Maarten Stekelenburg meer talentvol dan Edwin van der Sar. Van der Sar heeft er meer uitgehaald, maar dat heeft ook met andere factoren te maken. Een beetje geluk moet je hebben, maar ook de volledige overgave voor het vak van keeper. Er komt veel op psychologische aspecten aan, maar ook het verzorgen van je lichaam, het goed leven voor je sport. Ik denk dat daar het verschil met Van der Sar een beetje zit. Stekelenburg heeft een fantastische carrière gehad, maar hij had er nog iets meer uit kunnen halen. Ik denk dat hij heel veel op zijn talent leunde.’

Stekelenburg in Ajax 1

In 2002 ontstond het eerste moment waarop Stekelenburg zijn aanwezige talent daadwerkelijk mocht tonen in de hoofdmacht van Ajax. In augustus van dat jaar maakte hij immers zijn debuut, maar toch duurde het tot het seizoen 2005/2006 totdat Stekelenburg zich de vaste keeper van Ajax mocht noemen. Hoe dat kwam? ‘Dat heeft vooral te maken met het feit dat het vak van doelman een ervaringsvak is’, denkt Endt. ‘Ervaring kun je niet hebben als je jong bent. Dan maak je kleine foutjes. In het begin wordt het geaccepteerd, maar later wordt het wat kritischer bekeken. En concurrentie is een punt. De smaak van de trainer ook. Maar hij heeft op bepaalde momenten ook het geluk niet helemaal aan zijn zijde gehad. Dan raakte hij geblesseerd en soms waren dat delicate blessures, die hem de weg versperden. Eigenlijk is Maarten vanaf 2005 of 2006 echt een volledig vaste waarde geworden, terwijl alle trainers die daarvoor met hem werkten al zagen dat hij in potentie een topkeeper was. Maar dan komen er andere dingen om de hoek kijken.’

Na enkele jaren als vaste waarde van Ajax 1 kwam Stekelenburg te werken met De Jong. De keeper was toen al enige tijd dé man onder de lat, want De Jong kwam pas in het seizoen 2007/2008 bij de selectie van het eerste elftal. Hij weet nog goed welke indruk Stekelenburg destijds wist te maken en dat gebeurde niet op de voorgrond. ‘Hij was net iets ouder en zat al iets langer bij de selectie. We hadden een groep jonge jongens, jongens die net bij de selectie kwamen. Hij was toen al eerste keeper en wij waren nog bezig om minuten te gaan maken. Hij was prima benaderbaar. Gewoon een hele aardige jongen, dus je kon goed met hem omgaan.’ Bovendien hielp Stekelenburg vooral de aanvallend ingestelde Ajacieden in hun ontwikkeling, want waar sommigen na de trainingen direct de kleedkamers opzochten, liet de goalie de ene na de andere bal op zich afvuren. ‘We probeerden altijd te scoren bij hem, maar dat was niet makkelijk’, weet De Jong nog.

De oud-Ajacied kan dan ook zeggen dat hij Stekelenburg op de top van zijn kunnen heeft meegemaakt. De doelman weerhield menig spits er destijds van om te scoren, maar wat hem nu echt zo goed maakte? ‘Hij was groot en kwam ook echt ver de hoeken in’, weet zijn oud-collega nog. ‘Hij had een hele grote reikwijdte. Verder kan ik alleen oordelen over wat ik heb meegemaakt tijdens de trainingen, want verder zat ik natuurlijk altijd bij hem in het team. De trainingen waren gewoon echt heel moeilijk. Tijdens het afwerken na de trainingen deden we vaak dat je pas naar binnen mocht als je er één had gescoord. Het was moeilijk genoeg om er überhaupt één te maken. Het was een uitdaging en dat was goed voor onze aanvallers. Je zag in die jaren dat hij één van de beste keepers ter wereld was.’

De ontwikkeling van Stekelenburg

Het was het gevolg van de stormachtige ontwikkeling die Stekelenburg doormaakte. Zijn talent stond al langere tijd buiten kijf, maar zoals Endt eerder al vertelde, is er meer dan alleen talent nodig om het te maken. In de jaren na 2005 – toen hij eenmaal écht ervaring in Ajax 1 begon op te doen - voegde de keeper de benodigde aspecten dan ook toe aan zijn spel, zo stelt de oud-perschef van Ajax. ‘Die ontwikkeling heeft alles te maken met ervaring en zekerheid. Een keeper moet je ook niet om de wedstrijd wisselen voor een andere keeper. Ze hebben het complete vertrouwen nodig van de trainer. Dat begint met de keeperstrainer, die belangrijk kan zijn door je het geloof te bieden. Dat moet zich op een gegeven moment implementeren in je eigen doen en laten, waardoor je een bepaald zelfbewustzijn hebt. Van daaruit moet je dan je werk kunnen doen.’

Inmiddels kreeg Stekelenburg de status van een sterkhouder en zodoende kende hij ook zijn waarde in het beroemde seizoen van de derde ster. De club was toen al enkele jaren geen kampioen geworden en dus was de ontlading na het behalen van het dertigste landskampioenschap groot. De keeper was tijdens het laatste gedeelte van het seizoen echter geblesseerd en dus was hij er tijdens kampioenswedstrijd tegen FC Twente – op 15 mei 2011 – niet bij. ‘Het was vervelend voor hem dat hij niet mee kon doen. Hij was wel de aanvoerder dat jaar. Uiteindelijk mocht hij ook samen met Jan Vertonghen de schaal omhoog houden. Hij was belangrijk voor het team’, weet De Jong nog.

Bij de oplettende volger van de club gaat er bij de combinatie van Stekelenburg en de kampioensschaal een belletje rinkelen. De Jong schiet in de lach en vertelt over wat er als eerst in hem opkomt wanneer hij aan de oud-international denkt. Bij de festiviteiten na het behalen van de derde ster klom Stekelenburg samen met Jan Vertonghen het dak van de bus op, waarna de tramkabels boven de weg hem verrasten. Stekelenburg kwam in aanraking met de kabels en liet de schaal op de weg vallen. ‘Ik zat op dat moment net met mijn hoofd door het luikje’, haalt De Jong herinneringen op. ‘Op het moment dat de kabel kwam, bukte iedereen net op tijd en viel de schaal wel. De handen van Maarten tikten de kabel volgens mij ook nog aan. Het is een unieke gebeurtenis.’

Tegenslagen bij Ajax

De periode van Stekelenburg bij Ajax staat bol van de successen en knappe prestaties, maar toch was niet alles rozengeur en maneschijn. De inmiddels oud-Ajacied kreeg, net als menig ander voetballer en topsporter in het algemeen, te maken met tegenslagen. 2009 was zo’n jaar voor Stekelenburg, een jaar waarin lang niet alles op rolletjes liep en dat maakte Endt van dichtbij mee. ‘Kenneth Vermeer is een tijdje voorbij hem gegaan. Het was toen een duidelijke keuze van Van Basten, die dacht dat Maarten misschien te veel ging leunen op zijn talent en het soms niet zo nauw nam. Een sigaretje hier of een biertje daar. Van Basten zag dat de andere keeper op dat moment meer dan alles gaf. Dat bracht Stekelenburg in een moeilijke situatie. Hij wist waarschijnlijk dat hij beter was dan Vermeer, maar toch niet de eerste keeper was.’

‘Ik weet nog goed hoe hij ermee omging’, vervolgt de auteur. ‘We waren op trainingskamp en hij ging gedesillusioneerd naar zijn kamer. Ik ben toen naar hem toe gegaan, omdat ik zag dat hij gebroken was door de keuze van de trainer. Voor een speler is het heel moeilijk om voor zichzelf te herkennen of erkennen waar dat aan ligt. De verontwaardigdheid is dan groter dan de zelfkennis. We hebben toen samen op zijn kamer gezeten en het erover gehad. Het gebeurde een jaar voor het WK en dat kwam keihard aan. Het was dus een mengeling van de verdiensten van Vermeer om elke training uit te blinken, terwijl Maarten misschien wat meer op z’n gemak was en iets te makkelijk was in het beleven van zijn vak. Er moet altijd een soort elektriciteit zijn die je wakker en scherp houdt.’

Na het seizoen stapte Marco van Basten op als hoofdtrainer van Ajax. De club ging op zoek naar een nieuwe coach en kwam uit bij Martin Jol. Het was een zegen voor Stekelenburg, die in het seizoen in aanloop naar het WK weer onder de lat plaats mocht nemen. Hij beleefde een teleurstellend seizoen met Ajax, want hij moest toezien hoe FC Twente er met de landstitel vandoor ging. Op persoonlijk vlak echter, beleefde hij een prettige aanloop naar het WK in Zuid-Afrika, waar hij de show zou stelen. Zijn meest beroemde moment op het eindtoernooi - en misschien zelfs in zijn carrière - werd de fabelachtige redding op het even zo fabelachtige schot van Kaká. Het zorgde er mede voor dat Nederland ten koste van Brazilië tot de halve finale wist door te stoten, waar het opnieuw een zege wist te boeken. Uruguay werd verslagen, waarna enkel de finale tegen Spanje – waarvan de afloop algemeen bekend en nog altijd een nationale ramp is – nog volgde. Waar het moment rijp leek voor Stekelenburg om hierna een nieuw avontuur aan te gaan, bleef hij Ajax nog één seizoen trouw. Het is een keuze die de goalie achteraf alleen maar zal hebben toegejuicht, want het zorgde ervoor dat hij het reeds benoemde seizoen, waarin de derde ster en dus de dertigste landstitel werd behaald, meemaakte.

Leven na Ajax

Hierna was het moment dan toch echt gekomen: Stekelenburg trok de deur van de toen nog Amsterdam ArenA achter zich dicht. Na meer dan tien jaar bij de club maakte hij de overstap naar AS Roma, de nummer zes van de Serie A van het seizoen daarvoor. In zijn eerste seizoen in het buitenland kwam Stekelenburg nog tot 29 competitiewedstrijden, maar hierna kende hij een carrière in het buitenland waarin hij vaker dan gewenst tweede of zelfs derde keeper was. ‘Dat is wel heel pijnlijk. Gemeten naar talent zou het onbegrijpelijk moeten zijn’, stelt Endt. ‘Er zitten veel aantrekkelijke dingen aan een club als AS Roma. Je gaat naar een prachtige stad en een club met ambitie, maar misschien niet met het diepere fundament dat clubs als Juventus, Milan en Inter wel hebben om kampioen te worden. Toen hoorde AS Roma wel bij de top drie van Italië. En toch, de diep gelaagde status was er bij Roma niet. Ze kenden hele goede jaren, maar je komt in een nieuwe maatschappij. Dan moet je je als buitenlander volledig waarmaken en meer om er te komen.’

‘Het keepen in Italië blijkt dan misschien toch anders te zijn dan hoe je het in je jongste jaren hebt meegekregen. Ik denk dat het op gezette tijden problemen oplevert’, zoekt de oud-medewerker van Ajax naar een logische redenatie. ‘Ik ben er niet bij geweest, maar ik kan me voorstellen dat je intern discussies krijgt over waarom je iets op een bepaalde manier doet. Je moet je weg vinden in een andere cultuur. Misschien had een stap naar een andere voetbalcultuur dan de Italiaanse, waar toch andere wetten gelden en andere filosofieën over voetbal, hem kunnen helpen om een nog grotere keeper te worden qua prestaties. Als ik kijk naar zijn palmares, denk ik dat hij op 70, 75 procent zit van wat hij had kunnen bereiken. Aan de andere kant denk ik dat hij genoten heeft, dat is ook een heel belangrijk ding in het leven. Hij kan toch met veel plezier terugkijken op zijn carrière. Uiteindelijk gaat het erom dat je gelukkig bent in je leven.’

Stekelenburg als mens

Naast keeper is Stekelenburg vooral ook mens. Op veertigjarige leeftijd hangt hij zijn schoenen – of handschoenen – aan de wilgen en gaat hij tijd vrijmaken voor zijn familie. Endt en De Jong zijn bij uitstek personen die oog hebben voor de mens achter de voetballer. Reden genoeg om te achterhalen hoe zij, los van de kwaliteiten van Stekelenburg, de goalie als persoon hebben meegemaakt. Allereerst De Jong, die nog weet dat de keeper verbaal aanwezig kon zijn. Simpelweg vanuit zijn rol als keeper en aanvoerder, maar ook omdat hij vooral zichzelf was. ‘Hij is gewoon een gezellige jongen die altijd goed in de groep ligt’, vertelt de eveneens afzwaaiende ex-Ajacied. ‘Als ik hem nu tegenkom, praten we ook altijd even bij. Hij is gewoon een hele goede jongen en als hij er in zijn laatste jaren bij Ajax moest staan, dan stond hij er weer. Hij deed geen gekke dingen en was gewoon altijd heel erg zichzelf. Hij was altijd eerlijk in wat hij voelde en dacht.’

De manier waarop Endt zijn gevoel bij de persoon Stekelenburg onder woorden brengt, is meer emotioneel van aard. De schrijver probeert zijn jarenlange samenwerking met de naar de buitenwacht toe bij vlagen mysterieus overkomende goalie te omschrijven. ‘Ik heb het heel goed met hem kunnen vinden’, vertelt Endt. ‘Misschien komt dat doordat ik altijd een extra oog had voor keepers in het algemeen. Ik herken de fascinatie en de moeilijkheidsfactor. Er zijn genoeg momenten geweest waarop het best wel nodig was om even een paar woorden met hem te wisselen. De verstandhouding was altijd heel goed en ja, dan moest je ook weleens kritisch zijn. Zo van: let op dat je nu even een tijdje echt helemaal voor je sport leeft. En niet alleen omdat het biertje niet helemaal goed is, maar ook om jezelf in mentale zin te overtuigen dat je er alles aan doet. Dat is misschien nog belangrijker dan het biertje of het sigaretje. Ik vond hem een leuke persoonlijkheid.’

Het kwam al naar voren: er schuilt meer achter Stekelenburg dan alleen het zijn van een keeper. ‘Hij had ook oog voor andere dingen in het leven’, weet Endt te vertellen. ‘Zo had hij bijvoorbeeld een vaste vriendengroep uit Haarlem. Misschien hebben meer voetballers die vrienden wel, maar bij hem was het zichtbaarder. Hij kon het erover hebben en als we een trainingskamp in Spanje of Portugal hadden, dan kwamen die gasten ook over. Ik merkte het ook bij zijn bruiloft. Het was een hele mooie dynamiek, een hele mooie sfeer van vriendschap tussen die gasten. Het was niet alleen maar voetbal, maar het ging dieper. Hij heeft ook zijn rafelranden, hij kon weerbarstig worden wanneer het een beetje tegenzat, maar al met al was het een mooie sportman.’

Potentie en carrière Stekelenburg

Met elf gewonnen prijzen in dienst van Ajax heeft de goalie een meer dan verdienstelijke carrière gekend. De Jong kan zich - in tegenstelling tot wat er weleens over de goalie wordt gezegd - niet voorstellen dat Stekelenburg er niet het maximale uit zou hebben gehaald. Endt op zijn beurt, weet dat er obstakels zijn geweest die de doelman niet hebben geholpen. ‘Ondanks diverse hobbels glanzend, maar onvoltooid’, vat de oud-teammanager het sierlijk samen. ‘En dat onvoltooide heeft vooral te maken met wat hij nog meer had kunnen bereiken. Het kan best zijn dat hij er heel anders tegenover staat, maar dat is wat ik vind. Hij heeft wel wat tegenslagen gehad onderweg, dat zijn die hobbels, maar het is toch een glanzende carrière geweest.’

Oud-teamgenoot De Jong laat weten moeite te hebben met het vormen van een oordeel. Simpelweg omdat hij er in de jaren na hun gezamenlijke tijd bij Ajax niet meer bij was. ‘Ik denk dat je er altijd alles uit probeert te halen. Ik heb ook tegenslagen gehad en daar kies je niet voor. Soms zit het een beetje tegen, maar hij heeft een hele mooie carrière gehad. Als je het zelf mag uitstippelen, dan is het misschien anders, maar dat is altijd achteraf. Dan kun je er altijd makkelijk over praten. Ik heb niet het gevoel dat hij het heeft laten lopen. Wat ik zei: na de trainingen stond hij er ook altijd bij ons’, besluit hij.

Jesse ter Haar (Twitter: @jesseterhaar | E-mail: j.terhaar@ajaxshowtime.com)