Door de jaren heen is er altijd volop geschreven over het wel en wee van Ajax en zo zijn daar ook talloze boeken uit ontstaan. Verhalen die menig Ajacied nog tot in lengte van jaren blijft herinneren, maar ook nieuwe inzichten uit eerdere gebeurtenissen worden vaak tot boekvorm verheven. In de 'Ajax Boekenkast' spreken we met auteurs van Ajaxboeken die deel uitmaken van de recente en minder recente historie van de club. In deel 9: Arco Gnocchi over ‘Ajax in 125 verhalen' uit 2025.

Arco Gnocchi (1980) is al 35 jaar supporter van Ajax en staat bij het Ajax-publiek bekend als echte emo-Ajacied vanwege zijn emotionele uitlatingen over de club. Luisteraars kunnen Gnocchi elke week horen als host van de Pak Schaal Podcast, waarin hij samen met Voetbal International-hoofdredacteur Freek Jansen het wel en wee rond Ajax bespreekt. Daarnaast maakt hij podcasts over zijn fascinatie voor geschiedenis en de Tweede Wereldoorlog. Speciaal voor de 125e verjaardag van Ajax werd Gnocchi gevraagd door uitgeverij Spectrum om zijn passies voor Ajax en geschiedenis te bundelen in een naslagwerk met 125 verhalen uit de rijke historie van de club.

‘Voor mij was het nodig om een hele lange liefdesbrief aan Ajax te schrijven’, vertelt de debuterend auteur in gesprek met Ajax Showtime. ‘Zeker vorig seizoen was het als Ajacied heel moeilijk om voor te stellen wat de club zo bijzonder maakt. Wat maakt deze club nu zo anders dan andere? Die verhalen zaten niet in het seizoen onder Steijn en die arme Van ‘t Schip. Het moest dus van diep komen’, bekent Gnocchi als het over het rampseizoen 2023/24 gaat.

‘Dan ga je toch weer die verhalen oprakelen die je vroeger aan je vrienden vertelde in de kroeg of de kantine. Hoe zat het ook alweer met die drie Europacups op rij, die karatetrap van Van Gaal of met Iván Gabrich, de grootste miskoop aller tijden van de club? Dat levert nu een grote glimlach op mijn gezicht op. Misschien kan ik over vijf jaar een heel mooi hoofdstuk schrijven over de voorbije periode, maar zover ben ik nog niet. Dit boek is er echt om mezelf te herinneren aan hoe bijzonder Ajax is.’

Gnocchi moet toegeven dat het schrijven van zijn boek, dat voor een groot gedeelte plaatsvond tijdens het vorige seizoen, voor hem een uitvlucht was van alle ellende rondom Ajax. ‘Het was zeker een vorm van vluchtgedrag. Af en toe lukte het niet, maar toch moest ik schrijven, omdat het boek op 18 maart af moest zijn. Soms zat ik wel te denken wat ik nog kon verzinnen, dat is fantastisch, maar ik moest ook ‘s avonds na de met 6-0 verloren Klassieker achter mijn laptop gaan zitten schrijven van: Oh, wat een geweldige club is het toch. Af en toe lukte het niet, maar het was wel heerlijk om te kunnen vluchten in het kijken van een filmpje waarin Kluivert met zijn teen scoort in Wenen of te zien hoe goed Piet Keizer ook alweer was. Dat was een heerlijke vlucht.’

In het boek staan de verhalen niet in chronologische volgorde. Een bewuste keuze, legt Gnocchi uit. ‘Die boeken bestaan al. Als je chronologisch gaat schrijven, dan moet je volledig zijn. Dan moet alles erin staan. De toon van dit boek is wat losser en ik heb zo nog vijftig verhalen die ik moest laten liggen. Hopelijk komen die nog een keer. Ik denk niet dat ik "Ajax in 175 verhalen" ga halen, maar wie weet.’

Ajax en de onvervulde belofte

Eén van de verhalen die het boek net niet heeft gehaald is de Ajax-tijd van Nando Rafael. De uit Angola gevluchte spits haalde nooit het eerste elftal, maar werd in 2002 landelijk bekend nadat hij namens Ajax 2 twee doelpunten maakte in de halve finale van de Amstel Cup (toenmalige naamgever KNVB Beker) tegen FC Utrecht. Hoewel in het boek van Gnocchi louter verhalen over Ajax 1 staan, had hij achteraf graag het verhaal van Rafael willen toevoegen.

Tekst gaat verder onder de foto.

‘Ajax is ook heel erg van de onvervulde belofte. Laatst was het bijvoorbeeld de verjaardag van Abdelhak Nouri, die is daar ook een voorbeeld van. Dat was heel tragisch, maar het verhaal van Nando Rafael ook. Iedereen dacht op een gegeven moment dat hij het zou worden. Maar dat dachten we van Kwame Quansah of Brutil Hosé ook. Iedereen was op een gegeven moment op zoek naar de nieuwe Patrick Kluivert. Dat was bij Rafael ook zo, maar ik denk niet dat de nieuwere generatie weet wie hij is. Maar die groep wil wel een kort verhaal over Ajax lezen, dus had ik graag zijn verhaal nog eens onder de aandacht gebracht.’

Waar voldoet een goed Ajax-verhaal aan?

Een prominent figuur in de Ajax-historie die wel uitgebreid aan bod komt in het boek is Rinus Michels. ‘Wist je dat Michels eerst gymleraar was op mijn vaders school? Daarna werd hij trainer en was hij de eerste met een trainerskamertje’, vertelt Gnocchi vol enthousiasme. ‘Daar hing toen de tekst “de trainer heeft altijd gelijk”. Dat zijn de kruimels die je dan oppikt.’

‘Elk verhaal mag en moet iets over Ajax vertellen’, stelt de schrijver en podcastmaker. ‘Of het nu is omdat het een hilarisch verhaal is over een stropdas met een één erop of omdat ze Abe Lenstra uitschelden voor “vuile boer”, waarna er alsnog met 6-5 wordt verloren (na een 1-5 voorsprong, red.). Dat soort hoogmoed-komt-voor-de-val-verhalen zeggen voor mij ook veel over Ajax.’

Gnocchi moet toegeven dat hij deze verhalen uit de jaren vijftig tot en met zeventig het leukst vond om te verzamelen en op te schrijven, maar ook recentere Ajacieden blijven hem fascineren. ‘Ik vond het ook leuk om op te schrijven dat Oleguer meedeed met hele linkse demonstraties en in een kraakpand woonde.’

Het verhaal van Oleguer is een voorbeeld van waar een goed Ajax-verhaal volgens Gnocchi aan moet voldoen. ‘Er moet iets uit blijken. Het moet heel grappig zijn of heel bizar. Bijvoorbeeld die keer dat Ajax de beker won nadat ze waren uitgeschakeld, omdat ze waren ingeloot vanwege een oneven aantal deelnemers.’

Applauswissel voor Van Basten

‘Ook was er een keer een applauswissel voor Marco van Basten, die toen net was verkocht aan AC Milan. Dat vond ik nog het mooiste’, lacht Gnocchi hardop. ‘Ze moesten nog een kwartier spelen, maar de wissels waren al op. Toen gingen ze gewoon verder met tien man en de stadionspeaker riep: “Ja, dames en heren. Marco was onvervangbaar, dus dat doen we ook niet.” In zulke momenten zitten dus de mooiste verhalen.’

Tekst gaat verder onder de foto.

Zeven vinkjes van Rijkaard

Op de voorkant van het boek is gekozen voor de portretten van een aantal oud-spelers die volgens Gnocchi de rijke Ajax-geschiedenis symboliseren. ‘Met Jeen Berting heb ik een vormgever gevonden die de voorkant wilde ontwerpen, maar wat moest er nu eigenlijk op de voorkant? Dan kom je al snel uit bij Patrick Kluivert en de karatetrap van Van Gaal. De omhaal van Van Basten moest er ook sowieso in verwerkt worden. En dan zijn er ook verhalen die mij het meest gegrepen hebben, zoals dat van Simon Tahamata, die voor het eerst naar de club kwam en werd aangesproken door Wim Suurbier met: “Hey treinkaper!” Simon heeft zo geschitterd bij Ajax en dan moest hij in de krant lezen dat hij was verkocht. Dat raakte me heel erg.’

Uiteraard mogen ook Johan Cruijff en Gnocchi’s favoriete cultheld Marko Pantelic niet ontbreken op de omslag. In het najaar van 2018 begint hij samen met podcastcollega Jansen de Pantelic Podcast, geproduceerd door FC Afkicken en vernoemd naar de Servische spits die in een jaar tijd veel harten wist te veroveren in Amsterdam en omstreken. Toch staat één Ajax-icoon centraal voor Gnocchi: Frank Rijkaard.

Tekst gaat verder onder de foto.

‘Volgens mij kwam Joris Luyendijk ooit met “zeven vinkjes om bij de elite te horen.” Voor mij heeft Rijkaard alle vinkjes die een Ajacied kan hebben: hij komt uit Amsterdam, heeft de jeugdopleiding doorlopen, heeft met Ajax prijzen gewonnen, is met gezeik weggegaan, teruggekomen, heeft jongere spelers beter gemaakt, een speech gehouden in de rust van de Champions Leaguefinale en deze gewonnen’, somt de Amsterdammer op. ‘Met die cup onder zijn arm heeft hij afgezwaaid. Hoe Ajacied kun je zijn? Daar zit voor mij alles in en ergens vind ik het mooi dat hij besloten heeft om nooit meer iets in het voetbal te doen. Daardoor blijft de mythe in stand.’

Theo Janssen op de kaft?

Dan is er nog een achtste portret te bespeuren op de kaft, dat van Theo Janssen. De oud-middenvelder speelde ruim een jaar bij Ajax, maar zal bij weinigen de herinneringen oproepen die ze bij Cruijff, Van Basten of Rijkaard hebben. ‘Jeen Berting, die deze geweldige cover heeft ontworpen, is dus heel goed bevriend met Theo. Die zat een keer naast hem en vroeg wat hij aan het doen was. Toen Jeen vertelde dat hij hiermee bezig was, zei Theo:”Zet mij erop dan.” Toen had ik het al geaccordeerd. Ik had daarna nog kunnen zeggen dat ik het per se niet wilde, maar ik vond het wel leuk. Ik hou wel van dingen die een beetje apart tot stand zijn gekomen.’

Tekst gaat verder onder de foto.

‘Iedereen herinnert zich Theo als de man van de peukjes, maar ik kon vooral genieten van de reden dat hij is weggegaan bij Ajax: hij vond het te ver rijden vanuit Arnhem en wilde niet elke dag in de file staan. Dat zo’n Frank de Boer dan tegen hem zegt: "Waarom ga je dan niet eerder van huis?” Hij kreeg ook een Mercedes van de club. Daar werd hij mee uitgelachen in Arnhem, omdat ze daar vonden dat hij in een taxi reed. Dus kocht hij zelf een auto, maar daarmee mocht hij niet het parkeerdek op. Jongens als Theo Janssen maken Ajax ook een beetje aards. Ajax is toch de club van de Godenzonen, maar mooi dat er dan ook af en toe een Theo Janssen doorheen sluipt. In Wout Weghorst hebben we nu een soort spirituele opvolger gevonden.’

Brent Tomassen (X: @Brent_Tomassen | E-mail: brent.tomassen@gmail.com)

Meer Ajax Boekenkast:

Deel 1: 'Een student had mijn stuk over Real Madrid-Ajax op het toilet hangen'
Deel 2: 'Verschillen tussen Cruijff en Van Gaal werden enorm opgeblazen'
Deel 3: 'Richard vond "Patatgeneratie" een rare term'
Deel 4: 'Het Ajax-shirt straalt souplesse uit'
Deel 5: ‘Ik denk dat Nouri als icoon en verbinder ongelooflijk belangrijk is geweest’
Deel 6: ‘Cultimago kleeft een beetje aan die spelers’
Deel 7: 'Kroes heeft een soort directheid, die we niet gewend zijn van bestuurders’
Deel 8: ‘Je bent niet meteen mislukt als je ‘maar’ één wedstrijd voor Ajax 1 speelt’