Het lijkt een eeuwigheid geleden; de transferperiode direct na het vertrek van Marc Overmars. Maar het was de start van vórig seizoen dat Ajax de zaakwaarnemer van Dusan Tadić en Alfred Schreuder nodig had om deals te maken. Nu er eindelijk weer een dealmaker lijkt te zijn aankomende zomer, zou het normaler moeten verlopen. Maar of de zaakwaarnemertrucjes wegblijven is de vraag. Deze editie van Diepe Zakken gaat nog eens terug naar Miloš Malenović’ vergoeding en lessen voor Kroes.

Het was de reconstructie van Joris Kooiman en Steven Verseput van NRC die zorgvuldig uiteenzette hoe Malenović zo’n belangrijke rol toebedeeld kreeg tijdens de chaotische transferzomer door het gat dat Overmars achterliet. Hij was betrokken bij meerdere transfers, maar het grootst was zijn rol bij het aantrekken van de vervanger van Lisandro Martínez: Calvin Bassey.

Destijds, en ook terugkijkend, een vrij opmerkelijke transfer. Niet in de laatste plaats vanwege het bedrag: 23 miljoen euro was de op één na duurste speler ooit. En alleen omdat pas drie weken ervoor Ajax het record had verbroken met het aantrekken van Steven Bergwijn. Verder was Malenović sterk betrokken bij de transfers van Florian Grillitsch, Lorenzo Lucca en Lucas Ocampos. De RvC ging uiteindelijk voor die laatste transfer liggen vanwege de te hoge kosten. De Argentijn werd uiteindelijk gehuurd in plaats van gekocht van Sevilla. Dit bizarre verloop luidde waarschijnlijk ook het einde in van de invloed van de zaakwaarnemer van Servische komaf.

Aan wie leverde Malenović zijn diensten?

Toch bleven er vragen over de gang van zaken. Malenović beweerde zelf geen geld ontvangen te hebben van Ajax. NRC vond sterke aanwijzingen dat er wel degelijk een betaling was geweest. Alleen dan in de vorm van een consultancyvergoeding; dus dat Malenović was ingehuurd door Ajax voor zijn diensten en daarvoor ontving hij een vast bedrag. En niet een deel van de transfersom als dienstverlener voor de desbetreffende spéler, wat een normalere gang van zaken is bij transfers.

Dat is natuurlijk dubieus te noemen. Als vertegenwoordiger van een speler zijn de belangen van een zaakwaarnemer helder; een zo goed mogelijke deal voor de speler, ook financieel. Want betalingen aan zaakwaarnemers zijn meestal een van twee (of beide): een deel van de transfersom en een deel van het salaris. Voor een club is dat in ieder geval transparant; een hogere transfersom (en salaris) is een van de doelen. Als vertegenwoordiger van een club zou het (financiële) doel andersom zijn: een zo laag mogelijke transfersom. Maar de transfersommen van Bassey als Ocampos werden over het algemeen niet gezien als koopjes.

Malenović officieel geen intermediair bij transfers

De olifant in de kamer is natuurlijk of Malenović via de achterdeur alsnog verdiende aan elke transfer. Dat kan op allerlei manieren: via de verkopende club, via andere intermediairs (die de speler vertegenwoordigen), via de speler of misschien nog via andere constructies. Hierover cijfers vinden is vrijwel onmogelijk. Geen van de betrokkenen heeft er belang bij om deze bedragen naar buiten te brengen. Nationale of internationale bonden, denk aan FIFA of de KNVB, zeggen wel te werken aan meer transparantie, maar vooralsnog weten de zaakwaarnemers veel ervan tegen te houden. Vaak onder het mom van privacy: details van individuele arbeidscontracten worden niet zomaar openbaar.

Toch publiceert de KNVB jaarlijks inzichten over intermediairs bij clubs. De meeste media pakken dan ook uit in het voorjaar als het totaal per club wordt bekendgemaakt. Afgelopen april bleek Ajax (weer) het meeste uitgegeven te hebben aan intermediairs: ruim vijftien miljoen euro in het seizoen 2022/23. Dat zegt weinig over individuele transfers, en dat is ook specifiek niet het doel van de KNVB, zeggen zij zelf. Tegelijk met de totalen per club wordt een overzicht gepubliceerd dat club, speler en intermediair aan elkaar koppelt. Daarin is feitelijk terug te zien uit welke contracten dat totaalbedrag is samengesteld; van aankopen tot verlengingen, van jeugd tot de vrouwentak. Welke vier spelers ontbreken als enigen in die lijst? Bassey, Grillitsch, Lucca en Ocampos.

In zekere zin is dat een bevestiging van de uitleg van Malenović: er is geen sprake geweest van een vergoeding aan intermediairs bij die transfers. De KNVB bevestigt namelijk dat ook als een zaakwaarnemer is betrokken maar nul euro ontvangt, dit onderdeel zou zijn van het overzicht. Een optimist zou misschien stellen dat het wel degelijk kan: een miljoenendeal in de geldgedreven wereld van voetbal kan ook zónder allerlei tussenpersonen die een graantje meepikken. Een realist zou misschien opmerken dat dit een boekhoudkundige werkelijkheid is en dat geldstromen alleen maar minder transparant worden. Saillant is dat ook bij andere clubs als PSV, Feyenoord en AZ spelers ‘ontbreken’ op de KNVB-lijst, maar daarover later meer.

De vaste vergoeding vanuit Ajax

Dan is er nog de vaste vergoeding die Malenović officieus ontving. In de jaarcijfers van Ajax meldde de club onder ‘Overige personeelskosten’ dat deze in het boekjaar 2022/23 zo’n twee miljoen euro hoger waren dan in het vorige boekjaar. Reden was "voornamelijk door hogere kosten van spelersverzekeringen en hogere inhuur van extern personeel”. Hoewel dit natuurlijk allerlei extern personeel kan zijn, zou dit wel de plek zijn waar dergelijke consultancykosten als Malenović terecht zouden komen. Mogelijk is dit dus een aanwijzing van hoeveel hij ontving. Die inschatting is te maken op basis van de verwoording: ‘voornamelijk’ zegt dat het meer dan de helft van dat bedrag is; meer dan een miljoen euro. En de volgorde ‘spelersverzekeringen’ en dan ‘inhuur’ zegt dat waarschijnlijk meer naar het eerste ging dan het tweede. Die externe inhuur zou dan uitkomen tussen de vijfhonderdduizend en een miljoen euro.

Dit is geen bevestiging van diens vergoeding, totdat het daadwerkelijke contract boven tafel komt. Aan de andere zijde van de vier transfers is er nog minder informatie te vinden. De Spaanse bond publiceert geen vergelijkbare overzichten over intermediairs (voor Ocampos), de Italiaanse bond doet dat alleen over de Serie A (Lucca kwam van Serie B club Pisa) en Grillitsch zat zonder club. De Schotse bond maakte ooit wel bekend wat clubs in totaal betaalden, maar doet dat sinds enkele jaren niet meer.

Betaald via de andere kant

Wel zijn de jaarcijfers van Rangers FC beschikbaar. Die laten zien dat de club een positief transferresultaat behaalde van 23.6 miljoen pond, of zo’n 27,75 miljoen euro, door de verkoop van vier spelers: Calvin Bassey, Joe Aribo, Cedric Itten en Charlie McCann. De totale transfersom van die vier was 32,3 miljoen euro. Het verschil van zo’n 4.6 miljoen euro tussen transferwinst en -som is deels te verklaren door solidariteitsafdracht (700.000 euro) en deels door resterende afschrijving (1,9 miljoen euro). De rest van het verschil kan zijn voor transferkosten (bijv. financiering, administratief), maar waarschijnlijker is dat daar geld gegaan naar intermediair of de speler, tot wel 2 miljoen euro. Aangezien de transfer van Bassey veruit het grootst was (23 miljoen euro t.o.v. 7 miljoen euro voor Aribo), lijkt daar het gros van dit bedrag naartoe te herleiden.

Nu zijn dergelijke bedragen zeker niet ongewoon in de zaakwaarnemerswereld; 1,4 tot 1,9 miljoen euro voor Bassey is zo’n 6 tot 8 procent. De FIFA probeerde recent een maximum van 10 procent van de transfersom (en 3 procent van het salaris) op te leggen, maar dat voorstel is dus gestrand. Het punt is dat Malenović dan verdiend zou hebben aan beide kanten van de deal, en een hogere transfersom was in zijn voordeel, niet die van Ajax. De vraag is wiens belang hij eigenlijk diende.

Hoe dan ook, uiteindelijk verdwenen al deze uitgaven naar de achtergrond; met onder andere de ‘deal van de eeuw’ van Antony naar Manchester United werden glanzende winstcijfers gepresenteerd over boekjaar 2022/23. En de wanorde werd alleen maar groter in het seizoen erna, waardoor details uit het H2-jaar snel vergeten werden. Al zijn er aandeelhouders die er nog vragen over hebben.

Het gat dat Overmars achterliet

De rode draad over afgelopen de twee seizoenen is dat Ajax nog steeds niet bij machte was om het gat dat Overmars liet op te vangen. Nog steeds was er geen visie, plan of competenties. In plaats van te leren dat niet alle (transfer)macht bij één persoon in de organisatie moest liggen, leverden ze zich zichzelf weer over een individu met eigen ideeën en zonder onderliggend gedachtegoed geborgd in de club.

Beter fundament voor aankomende transferperiode

Aankomende transferperiode biedt vooralsnog een beter vooruitzicht. Hoewel Kroes als verlosser wordt gezien, is er met Beuker ook werk gemaakt van die visie. Die splitsing van de functie van technisch directeur in een directeur voetbal en een ‘dealmaker’ is een ingreep die minder afhankelijkheid creëert van één persoon. Zeker met de adviezen van Blind, Van Gaal en de samenwerking met de scouting (Kelvin de Lang) is er een breder draagvlak. De middelen en urgentie was er altijd al, nu zijn er visie, een plan en competenties aan toegevoegd. De ingrediënten om daadwerkelijk te kunnen veranderen.

Volgende week volgt deel twee: de betaalde intermediairskosten in perspectief, voor de jeugd en welke ‘trucjes’ er toegepast lijken te worden.

José de la Verde (X: j_berden)

Lees meer 'Diepe Zakken':

Deel 1: Europese inkomsten bepalen mogelijkheden voor volgend seizoen
Deel 2: Vijf kostenbesparingen om volgend seizoen verlies te beperken
Deel 3: Verdiensten van verkoop jeugdspelers laten dalende trend zien