Nu de organisatie bij Ajax lijkt terug te keren, kan de focus weer naar de uitvoering van het beleid. Een van de meest kenmerkende en onderscheidende onderdelen van het beleid is de jeugdopleiding. Die speelt ook een belangrijke rol in het businessmodel van de club. Kijk je naar het aandeel van de verdiensten van de club dat de inkomsten van jeugdspelers vertegenwoordigt, is een dalende trend te zien. Gaat Ajax mee met de koopclubs om bij te blijven? Deze editie van Diepe Zakken duikt dieper in deze ontwikkeling en kijkt vooruit.

Het is bijna vaste prik geworden; op het lijstje van opleidingen die de meeste actieve spelers op het hoogste niveau leveren, staat Ajax bovenaan. Van de afgelopen tien edities van CIES Football Observatory prijkt Ajax zeven keer op de eerste plek, twee keer op plek twee en een keer zesde. Daarnaast publiceerde dezelfde partij begin dit jaar het lijstje van jeugdopleidingen met de hoogste omzet (Ajax gebruikt deze lijst zelf in hun jaarverslag). Ajax neemt daar een tweede plek in met 376 miljoen euro over de afgelopen tien jaar, alleen Benfica deed het beter. En intern bij Ajax gaat het getal rond dat negentig procent van de hoogste jeugdspelers in het betaald voetbal terechtkomt.

Op basis hiervan zou je zeggen dat de jeugdopleiding floreert. Bekijk je het financieel en beoordeel je het aandeel van deze verkopen ten opzichte van de totale verdiensten van de club, dan zie je in de afgelopen jaren toch een dalende trend. Waar de omzet en het transferresultaat in de afgelopen jaren een stijgende lijn laat zien, rekening houdend met de coronajaren, volgen de verdiensten van de verkoop van jeugdspelers deze trend niet.

Ajax is meer gaan verdienen met de verkoop van aangekochte spelers. Is dit de grilligheid van talentontwikkeling, gevolg van mindere prestaties of een (on)bedoelde koerswijziging naar meer handelshuis zijn?

Inkomsten vs. winst bij Ajax

Als eerste het lijstje van CIES Football Observatory; die 376 miljoen euro betreft de omzet van jeugdspelers. Zij hanteren de UEFA-definitie van een jeugdspeler: een speler die tussen zijn 15e en 21e ten minste drie aaneengesloten jaren voor een club uitkwam. Dit is overigens dezelfde methode waarop in Engeland een speler gezien wordt als ‘homegrown’. Hieronder is de top-tien van spelers te zien waaruit het totaalbedrag is opgebouwd.

Daar vallen een paar zaken op. Naast opvallende namen als Riechedly Bazoer en Jaïro Riedewald, ontbreken enkele grote transfers. Zo speelde Frenkie de Jong (precies) drie aaneengesloten jaren voor Ajax, maar een deel toen hij 22 was. Antony speelde er te kort, Lisandro Martínez en Mohammed Kudus waren ‘te oud’. Noussair Mazraoui, André Onana en Brian Brobbey hadden hier mogelijk bij kunnen staan, maar verlieten de club transfervrij. Overigens ontbreekt Dolberg, mogelijk een fout van de makers.

Daarnaast gaat het hier om de transfersom, zelfs inclusief bonussen. Hoewel de transfersom een aardige indicatie geeft voor de waarde van een speler, is het een minder goede afspiegeling van wat de club daadwerkelijk eraan verdient. Het transferresultaat is daarvoor beter geschikt. Dat is ook hoe Ajax zelf in het jaarverslag communiceert over het (financiële) succes van het verkoopbeleid.

De transfersom is namelijk het bedrag dat een kopende club betaalt, niet wat de verkopende club ontvangt. Van de transfersom gaat een deel naar intermediair(s) en speler, een deel naar vorige clubs (solidariteitsafdracht en mogelijke doorverkooppercentages), en zijn er overige transferkosten. Boekhoudkundig gaat dan ook nog de resterende afschrijving eraf om tot het transferresultaat te komen. Bij jeugdspelers houdt een club relatief het meeste over van de transfersom en dat is een van de redenen waarom het financieel gunstig is.

Transfers waar Ajax het meeste aan verdiende

Nu maakt Ajax alleen het totale transferresultaat bekend, niet van individuele transfers. Met inschattingen is dat bij benadering wel terug te rekenen. Hieronder volgt een overzicht van individuele transferresultaten (inclusief solidariteit en doorverkoop), waar het totaal van alle transfers naast eigen jeugd wordt gezet.

Daar valt op dat alleen de drie grootste jeugdtransfers in de algehele top-tien terechtkomt. Ajax verdiende dus (veel) meer aan de doorverkoop van niet-jeugdspelers. Verder zijn de seizoenen waarin deze recordtransfers in plaatsvonden opvallend; voor de algehele lijst zijn het vooral recente transfers, wat in lijn is met de groei in transfersommen in de hele voetbalwereld. Voor de jeugd was er een piek in 2020/21 en met Jurriën Timber maar één jeugdspeler na 2021/22. Daar lijkt het eigenlijk te stokken.

De ontwikkeling van het aandeel eigen jeugd bij Ajax

Nu zijn de grote, individuele transfers misschien minder belangrijk dan de som van jeugdverkopen. In de grafiek hieronder is te zien hoe de omzet van Ajax zich in de afgelopen jaren ontwikkelde, daarbij het transferresultaat van die seizoenen. Duidelijk te zien is de invloed van de coronajaren 2020/21 en 2021/22, maar over de afgelopen tien jaar is er een stijgende trend. De inkomsten uit de verkoop van eigen jeugd volgen niet hetzelfde patroon, met als dieptepunt het seizoen 2022/23, waar geen grote transfer van een jeugdspeler plaatsvond.

Daar is ook een positieve uitleg op los te laten; Ajax weet minder afhankelijk te zijn van de grilligheid van transfers (van de jeugd) en kan dat opvangen met stabielere, (vooral) commerciële inkomsten.

Toch daalt het aandeel jeugd alweer enkele jaren. In het seizoen 2019/20 was er een piek en kwam 97 procent van het transferresultaat uit de verkoop van jeugdspelers. Daarna daalde het. Met als negatieve uitschieter het seizoen 2022/23, waar het maar 2 procent was. Zie ook hieronder.

Vooruitblik biedt hoop op herstel bij Ajax, op termijn

Talentontwikkeling is lastig te voorspellen, en daarmee ook de inkomsten ervan. Misschien zijn er golfbewegingen en de impact van de organisatorische chaos van afgelopen seizoenen moet niet onderschat worden. En het is een valkuil om snel een piekprestatie (ook financieel) als nieuw normaal te zien.

Aankomend seizoen gaan er ongetwijfeld (veel) transfers plaatsvinden, maar door de hoge, resterende afschrijvingen van de Mislintat-aankopen is een hoog transferresultaat niet te verwachten. Mochten Brobbey, Jorrel Hato, maar ook Kenneth Taylor en Devyne Rensch geloven in de nieuwe koers en onderdeel blijven van de club, kunnen zij het jaar erna misschien voor mooie bedragen vertrekken. En gezien de beperkte financiële mogelijkheden deze transferzomer, krijgen jeugdspelers waarschijnlijk meer kansen om zich in de kijker te spelen.

Daarmee kan op de langere termijn weer gebouwd worden aan het zilverwaar van de club. Dat past bij de lijn die Marijn Beuker schetste: een gebalanceerde teamsamenstelling met basisspelers, rotatiespelers en "high potentials”. Niet alleen gunstig voor prestaties in het veld, ook voor het businessmodel.

Conclusie: genoeg werk aan de winkel bij Ajax

De onderliggende vraag bij de dalende trend van verdiensten uit jeugdtransfers is of Ajax meer richting koopclub gaat dan opleidingsclub. Feit is wel dat Ajax meer is gaan kopen en meer is gaan verdienen aan aankopen dan de eigen jeugd. Dat was ook de belangrijkste kritiek op Overmars tijdens zijn succesjaren: te weinig aandacht voor de jeugd.

In de toenemende chaos die daarna zich ontvouwde, lijkt er meer gekozen te zijn voor snel presteren en snel verdienen met aankopen. Uiteindelijk is dat onderdeel geworden van een negatieve spiraal die geleid heeft tot het huidige dieptepunt. Daarom lijkt het geen (bewuste) koerswijziging, maar de jeugd verdient zeker meer aandacht, om er weer meer aan te verdienen.

In historische context is wel een patroon te zien. De successen in de jaren ’90 waren vooral te danken aan een flinke lading kwalitatief goede jeugdspelers. Nadat zij Ajax verlieten, koos de club ervoor om vooral spelers te kopen in plaats van nieuwe jeugdspelers te laten spelen. De gevolgen waren: tegenvallende prestaties, hoge kosten en dure contracten. Met alle problemen van dien om daar vanaf te komen. Na de succesjaren 2017 en vooral 2019 koos Ajax opnieuw voor het opvullen van de leegtes met aankopen en niet met nieuwe aanwas uit de jeugd. En opnieuw: veel aankopen slagen niet, hebben wel grote contracten en Ajax heeft moeite ze van de hand te doen. De geschiedenis lijkt zich te herhalen, terwijl Ajax juist het sterkst is als de club terugvalt op eigen jeugd in combinatie van een klein aantal aankopen.

Een redelijk stabiele stroom van inkomsten halen uit jeugdspelers is complex; het heeft de juiste mix nodig van visie, organisatie en prestaties, te combineren met de grilligheid van talentontwikkeling. Lukt dat, dan zijn jeugdinkomsten bijna een magic bullet: financieel zeer gunstig, goed voor prestaties, uitstraling en herkenbaarheid, en goed voor de ziel van de club. Ook hier dus: werk aan de winkel.

José de la Verde (X: j_berden)

Lees meer 'Diepe Zakken':

Deel 1: Europese inkomsten bepalen mogelijkheden voor volgend seizoen
Deel 2: Vijf kostenbesparingen om volgend seizoen verlies te beperken