Maandagavond werd op het Leidseplein in de prachtige stadsschouwburg van Amsterdam het boek Basta gedoopt. Onder toeziend oog van vrienden, familie, oud-ploeggenoten en fans werd de autobiografie van oud-Ajacied Marco van Basten voor het eerst overhandigd in een avond vol prachtige anekdotes met een lach en een traan.

De avond gaat van start met een filmpje vol met beelden van zijn carrière. Ajax, AC Milan en Oranje. In een paar minuten flitst het allemaal nog één keer voorbij. Muisstil aanschouwen de aanwezigen de goal in de finale van het EK in '88, de omhaal bij Ajax tegen FC Den Bosch, de successen in Italië met de Rossoneri, maar ook het verdriet door en om de alsmaar slepende, pijnlijke enkel.

Zittend in de Koninklijke Loge wordt de inmiddels 55-jarige Van Basten vervolgens verwelkomd door een overweldigend applaus. 'Ik ben gevleid door deze avond', zou de oud-spits aan het einde zeggen over de algehele ode aan zijn persoon, die vorm krijgt door middel van muziek, voorgelezen passages uit zijn boek en gesprekken van gastheer Ronald Ockhuysen met vrienden en collega's. Allemaal zeggen ze hetzelfde: als je Van Basten beter leert kennen, is het niet de emotieloze, onbewogen, mysterieuze man. Nee, karaktereigenschappen als vriendelijk, loyaal, emotioneel en nog veel meer vliegen over de tafel op het podium van de grote zaal.

Een ander perspectief

'Ik voel dat dit een goed moment is om mijn verhaal te vertellen. Vanuit mijn perspectief. Mijn waarheid. Het verhaal dat ik nog nooit verteld heb', luidt een deel van de flaptekst aan de achterkant van het boek. Net als Basta voelt de presentatie als een soort afsluiting. Eindelijk wordt er een punt gezet achter alle pijn, zowel op voetballend als op persoonlijk vlak. De avond, gevuld met grappen, voelt als een zucht van opluchting. Vooral bij Van Basten, die anders dan anders zichtbaar op zijn gemak is en de avond ondanks zijn grote drang naar perfectionisme - die zijn carrière vorm gaf - op zijn beloop laat.

De avond dient om 'net weer wat meer te weten te komen' over Van Basten. Ruud Gullit en Frank Rijkaard doen wat dat betreft een aardige duit in het zakje. Zo wordt de drievoudig Europees voetballer van het Jaar door het duo op de hak genomen vanwege zijn geringe kennis van en gevoel voor mode. 'Wij moesten ons in Italië opnieuw leren kleden en dat heeft Marco niet echt opgepikt... Daar viel nog wel wat aan te sleutelen. In de kleedkamer bij AC Milan had je een wit skelet op wieltjes. Als je iets geks aanhad, dan werd jouw kleding daaraan opgehangen. De kleding van Marco hing daar erg vaak', aldus Gullit.

De twee weten ook als geen ander hoe de enkel roet in het eten gooide van de topspits. Rijkaard: 'Wij wisten wel dat hij de wens had om ooit weer pijnvrij te voetballen. Door al die ingrepen en behandelingen is het echter alleen maar erger geworden. Het heeft heel lang geduurd voordat hij heeft kunnen accepteren dat hij nooit meer op hoog niveau zou kunnen spelen.' Gullit beaamt die woorden. 'Ik heb hem zo vaak op de massagetafel zien liggen en zijn enkel was zó dik. Ondanks dat wist hij vaak alsnog gewoon te scoren en speelde hij goed.'

Ruud Gullit en Sjaak Swart, een kleine greep uit de grote groep oud-voetballers die aanwezig was.

Als schrijver Edwin Schoon vervolgens aanschuift wordt duidelijk hoe het boek tot stand is gekomen. Van Basten zag het oorspronkelijke idee van een documentaire niet zitten, maar toen het woord 'boek' viel was hij om. Zeven maanden vol uren van 'therapeutische sessies' volgden. 'Hij was een soort onuitputtelijke bron. We zijn heel diepgegaan. Het was een wonderbaarlijke reis om aan dit verhaal te werken, maar tegelijkertijd ook een enorme verantwoordelijkheid. Het is verdomme wel Marco van Basten.'

'Ik waardeer zijn durf om openheid van zaken te geven. Marco zegt mooi in het boek dat iedereen zijn schaduwkanten en donkere momenten heeft. Daar heeft Marco zelf heel open over gesproken', aldus Schoon. Van Basten bleef zelf het liefst tot in de eeuwigheid in de luwte, maar vond het desondanks tijd om zijn verhaal op te schrijven. 'Ik had nooit gedacht dat ik een boek zou gaan schrijven. Maar er zijn natuurlijk al zoveel boeken over mij geschreven, dat ik dacht: misschien is het tijd dat er ik zelf wat aan doe, want dan heb ik het zelf in de hand. Ik denk dat ik dat ook zo openhartig mogelijk heb gedaan.'

Marco mag trots zijn

Basta gaat over zijn jeugd, het verdriet om zijn moeder, de gekte in Italië, de eindtoernooien met het Nederlands elftal en zijn mislukte loopbaan als trainer. Kortom, de 'talloze successen en evenzovele dieptepunten' komen allemaal voorbij. In het boek spaart Van Basten zichzelf allerminst. De afrekening met spoken uit het verleden blijven daarentegen grotendeels uit. Een trap na richting oud-collega's of de dokters, die zijn enkel verwoestten met tientallen ijzeren pinnen in zijn been om kraakbeen aan te maken, vond de 58-voudig international niet nodig. 'Juridisch was het ook niet verantwoord', deelt Van Basten met een knipoog.

Nadat Van Basten zijn ideale basiselftal prijsgeeft met een vrachtlading aan Ajacieden als Søren Lerby en Jesper Olsen en de aanwezigen bedankt, sluit Hugo Borst af, alvorens het boek officieel wordt overhandigd aan Jan Mulder. 'Wat heeft Marco een pijn gehad en wat moet dat uitzichtloos geweest zijn. Dit boek is een prachtige balans van anekdotiek, liefde, dood en veel voetbal. Het is een ode aan het leven en Marco mag er trots op zijn.'

Finn Dekker (Twitter: @FinnDekker | e-mail: f.dekker@ajaxshowtime.com)
Thijs Zwagerman (Twitter: @ThijsZwagerman | e-mail: redactieas@live.nl)