'Ik wil origineel zijn. Ik wil dat wij, Ajax en het Nederlandse voetbal, origineel zijn', aldus Dennis Bergkamp, vorige week in Santos. Duidelijke taal. Toch kan ik mij niet zo 1, 2, 3, bedenken waar ik dat in terug heb kunnen zien de laatste vijf jaar Ajax en diens ‘cultuurbewaker’ Dennis Bergkamp. Had hij zich niet meer moeten roeren?

De oud-aanvaller kijkt in het tijdschrift terug op een periode waarin Ajax zich ‘verschanste in afwachtend voetbal’, aldus hijzelf. Nee, daar stond en staat Bergkamp niet achter. Toch is het al ruim vijf jaar geleden dat Bergkamp zijn handtekening zette onder een contract voor onbepaalde tijd bij Ajax. In die jaren is er op zijn zachts gezegd lang niet altijd 'met durf en avontuur' gevoetbald, waar Bergkamp in hetzelfde interview over spreekt. ‘The non-flying Dutchman’ was al die tijd assistent-coach en tevens de verbindende factor tussen het eerste elftal en De Toekomst. Ik vraag mij af hoe je als Bergkamp zijnde zo lang achter Frank de Boer kan staan, als zijn voetbal je zo tegenstaat. Áls Bergkamp zich verzet tegen behoudend voetbal, en dat zou hij naar eigen zeggen hebben gedaan, dan kan De Boer dat toch niet negeren? Daar is Bergkamp te groot voor en op papier te belangrijk. De man met een standbeeld in Londen gaat niet vijf jaar van zijn leven verdoen aan een spek-en-bonen baantje, helemaal niet als zogenoemde verbindende factor. Toch?

Dat ‘origineel zijn’ waar Bergkamp het over heeft, dát is waar hij de spijker op zijn kop slaat. Maar als je daar zo van overtuigd bent, wáárom heb je dan vorig jaar rond deze tijd geen rugdekking gegeven aan je compaan Wim Jonk en, misschien nog wel pijnlijker, je voetbalvader Johan Cruijff? Dat Cruijff zijn handen afhaalde van Ajax, bewees dat Bergkamp niet deed wat Cruijff wilde. Cruijff en Jonk zíjn originaliteit, zij zíjn vooruitstrevendheid, zij zíjn waar Ajax mee groot geworden is. De koppige wijze van voetballen waar clubs als Bayern München en FC Barcelona vandaag de dag nog steeds hun tactiek op inspireren. Alleen in de jeugd werd het voetbal gespeeld waar Bergkamp kennelijk zo dol op is.

'Het leek soms positiespel om het positiespel, met als streven een zo hoog mogelijk percentage balbezit. Ik heb daar niet zoveel mee, het is voetbal zonder werkelijk einddoel. Zoek het avontuur. Durf te voetballen, durf risico te nemen, verschans je niet in afwachtend voetbal’, zo vervolgt de cultuurbewaker van de Amsterdamse club die ooit de wereld veroverde met aanvallend en dominant voetbal. Ik geloof niet dat dit gezegd is door dezelfde man als de man die vorig jaar Jonk en Cruijff liet stikken en zich daarmee automatisch schaarde achter 'voetbaliconen' Dolf Collee en Leo van Wijk. En de koers die Frank de Boer vaarde.

Cruijff en Jonk; de verlosser en zijn uitverkorene. De mannen die symbool stonden voor de Fluwelen Revolutie. De mannen van de jeugdopleiding. De jeugdopleiding, die door Bergkamp verbonden zou worden met het eerste elftal. ‘Het assisteren van Frank de Boer bij het eerste elftal is mijn hoofdtaak. Daarnaast heb ik vanuit mijn functie een link met de jeugdopleiding. Vanuit mijn rol moet ik ervoor zorgen dat de Ajax-filosofie - met veel kansen voor de jeugd, aanvallend voetbal en een herkenbaar spelsysteem - gewaarborgd blijft’, sprak hij bij zijn contractondertekening over de rol die hij zou gaan spelen. Dat aanvallende voetbal en herkenbare spelsysteem laat ik even voor wat het is. ‘Kansen voor de jeugd’? Een essentieel onderdeel voor de cultuurbewaker van Ajax, de club met misschien wel de beste jeugdopleiding van de wereld.

Ik denk meteen aan Stefano Denswil. Ooit het grootste talent van de jeugdopleiding, ten onder gegaan door de keuze van De Boer (en Bergkamp?) voor de middelmatige Niklas Moisander, die potverdrie een aflopend contract bezat. Of die andere middelmatige oud AZ’er, Nemanja Gudelj. Deze ‘voorbeeldprof’ met ‘winnaarsmentaliteit’ werd gehaald om Ajax’ middenveld te versterken. Maar wat was onze filosofie ook alweer? Jeugdspelers opleiden voor het eerste elftal en alleen gerichte aankopen doen die aanwijsbaar iets toevoegen aan het elftal! Sorry, maar tussen middenvelders als Davy Klaassen, Lasse Schöne, Riechedly Bazoer, Donny van de Beek etcetera, voegt Gudelj niets toe. Is het niet de taak van de cultuurbewaker om voor dit soort zaken een stokje te steken?

Is één van Nederlands grootste voetballers ooit nu een man zonder kloten geworden? Of kiest Bergkamp er af en toe bewust voor om de weg van de minste weerstand in te slaan, zodat er geen crisis ontstaat? Of luistert er gewoon helemaal niemand naar de beste man? Of zijn we nu op het punt beland waar Bergkamp al die tijd naar toe heeft gewerkt? Heeft hij de koppigheid van De Boer en Jonk geslikt, wetende dat hij als rustige man op de achtergrond de lachende derde zou zijn? Vormt hij nu met Saïd Ouaali en Peter Bosz de driehoek die door koppige karakters van hun voorgangers nooit goed uit de verf kwam? De komende jaren zullen uitwijzen waarom Bergkamp heeft gehandeld hoe hij heeft gehandeld. De komende jaren wordt duidelijk of hij inderdaad de titel ‘cultuurbewaker’ verdient.

Door Reinand Visscher | r.visscher@ajaxshowtime.com