Na vier speelronden in de Champions League groepsfase van het seizoen 2020/21 beschikt Ajax over een prima uitgangspositie, waarin het zelfs de eerste plaats in Groep D nog in eigen hand heeft. Toch zullen de gedachten van menig Ajacied enigszins angstig teruggaan naar de vorige Europese campagne. Toen verkeerde Ajax na vier Champions League-wedstrijden in een soortgelijke positie, maar vloog het op pijnlijke wijze toch nog uit het miljardenbal.

De situatie dit seizoen kent inderdaad vele gelijkenissen met die van november 2019. Ajax staat na vier wedstrijden op zeven punten, de grootste concurrent wat betreft Champions League-overwintering heeft precies hetzelfde aantal punten en diezelfde ploeg is Ajax’ tegenstander tijdens de laatste speelronde van de groepsfase, thuis in de Johan Cruijff ArenA. Wat daarom meteen opvalt is de simpele conclusie die ook vorig seizoen getrokken kon worden: een overwinning in die laatste speelronde betekent een gegarandeerde plaats bij de beste zestien ploegen van Europa, vanwege een hoger onderling aantal punten.

De stand in groep D van de Champions League, na vier speelronden.

Een kleine reminder hoe bepaald wordt wie doorgaat in het geval van een gelijke stand in punten tussen twee of meer teams. Het eerste leidende criterium is het onderlinge aantal punten. Er wordt alleen gekeken naar het resultaat van de wedstrijden tussen de teams met hetzelfde aantal punten, zoals op dit moment bij Ajax en Atalanta Bergamo het geval is. Overige resultaten uit de poule worden in dat geval geschrapt. Bij een gelijk onderling aantal punten is het onderlinge doelsaldo leidend, daarna het onderlinge aantal gescoorde uitdoelpunten, gevolgd door het algemene doelsaldo, het totale aantal gescoorde uitdoelpunten en tot slot – mochten al deze criteria geen winnaar opleveren – wordt er gekeken naar de plaats op de UEFA-coëfficiënten lijst, waarbij het hoogste gekwalificeerde team doorgaat.

Er wordt bij een gelijke stand in punten dus als het ware een nieuwe stand gemaakt, waarin alleen de resultaten uit de onderling gespeelde duels gelden. Die stand is voor Ajax en Atalanta op dit moment als volgt:

Vanwege het gelijke spel tussen Ajax en Atalanta in Bergamo is het onderlinge aantal punten tussen beide ploegen op dit moment gelijk. Het onderlinge doelsaldo, wat in dat geval het volgende leidende criterium zou zijn, is dat vanwege het gelijke spel dus ook, waardoor het derde criterium op de lijst – het onderlinge aantal gescoorde uitdoelpunten – het doorslaggevende criterium wordt. Dat is op dit moment wel in Ajax’ voordeel: twee om nul. Belangrijke nuance daarbij is uiteraard wel dat er pas één duel gespeeld is tussen beide ploegen en Atalanta zodoende de mogelijkheid niet heeft gehad om in Amsterdam te scoren. Dit criterium is vooralsnog echter wel het verschil tussen Ajax en Atalanta in Groep D van de Champions League en zou dat potentieel ook na het laatste groepsduel kunnen zijn.

Ajax, Atalanta en Liverpool weten ieder voor zich één ding zeker: als er in speelronde zes wordt gewonnen, dan is plaatsing voor de achtste finales van Europa’s grootste clubtoernooi een feit. De behaalde resultaten in speelronde vijf staan hier los van. Voor Ajax en Atalanta komt dat omdat geen van beide meer dan drie punten voor kan staan na speelronde vijf en het laatste duel een directe confrontatie is.

Voor Liverpool geldt dat het met een overwinning op minimaal twaalf punten zou komen. Gezien Atalanta en Ajax beide op zeven punten staan en elkaar in één van de laatste twee wedstrijden nog treffen, kunnen ze niet beide datzelfde puntenaantal halen. Hierdoor zou Liverpool zich met één overwinning dus plaatsen voor de volgende ronde van de Champions League, ongeacht of het die overwinning tegen Ajax of Midtjylland behaalt.

Dat een overwinning op Atalanta voldoende is voor Ajax om te overwinteren in de Champions League, betekent echter niet dat een overwinning ook vereist is. Er zijn een aantal scenario’s mogelijk waarin Ajax zich zonder overwinning op Atalanta, toch in februari mag melden voor de achtste-finales van het miljardenbal.

Ajax wint niet van Liverpool, Atalanta verslaat Midtjylland

Bij een gelijkspel tussen Liverpool en Ajax zou de stand er als volgt uitzien:

Bij een nederlaag van Ajax op Anfield zou dit de stand zijn:

Dit zijn twee lastige scenario’s voor Ajax, gezien hierin een overwinning op Atalanta een absolute noodzaak wordt. Ajax zou minimaal twee punten achterstand hebben op zowel Liverpool als Atalanta, waardoor niets anders dan de drie punten tellen in het laatste groepsduel. Mocht Atalanta daadwerkelijk winnen in eigen huis van FC Midtjylland, dan maakt een gelijkspel of een nederlaag tegen Liverpool geen verschil voor het resultaat dat vereist is voor Champions League-overwintering.

Wel verliezen de Amsterdammers bij een nederlaag in en tegen Liverpool definitief zicht op de eerste plaats. Bij een gelijkspel tussen Liverpool en Ajax zou laatstgenoemde in dit scenario nog eerste kunnen worden, mits FC Midtjylland voor een stunt weet te zorgen door Liverpool in de laatste speelronde te verslaan. Bij de waarschijnlijkheid hiervan kunnen echter vraagtekens worden geplaatst.

Ajax zegeviert op Anfield, Atalanta wint van Midtjylland

Dit zou in een dergelijk scenario de stand zijn:

Dit scenario is iets gunstiger voor Ajax, gezien het de ploeg meer opties biedt om te overwinteren in de Champions League. Het enige honderd procent waterdichte resultaat tegen Atalanta blijft dan een overwinning, maar de Amsterdammers hebben in dit scenario ook de mogelijkheid om door te gaan na een gelijkspel of zelfs een nederlaag.

Ajax blijft in dit scenario na vijf speelronden boven Atalanta staan. De situatie in de onderlinge competitie tussen Ajax en Atalanta blijft namelijk onveranderd, gezien de ploegen voorafgaand aan speelronde zes nog altijd maar eenmaal tegen elkaar gespeeld hebben. Ajax heeft dus nog steeds meer onderlinge uitdoelpunten gescoord.

Als Ajax die laatste statistiek – in het geval van een gelijkspel tegen Atalanta in speelronde zes – in haar voordeel weet te houden, blijft het boven de Italianen staan. Atalanta – Ajax eindigde in 2-2 en dat leverde Ajax dus twee uitdoelpunten op. Met andere woorden, als Ajax minder dan twee uitdoelpunten tegen krijgt in een gelijkspel met Atalanta, gaat de Nederlands recordkampioen door. Een 0-0 of 1-1 gelijkspel zou wat dat betreft dus volstaan.

Mocht Ajax – Atalanta in dezelfde uitslag eindigen als de heenwedstijd in Italië (2-2), dan wordt het iets ingewikkelder en onzekerder. Het totale aantal punten, onderlinge aantal punten, onderlinge doelsaldo en onderlinge aantal gescoorde uitdoelpunten zijn dan namelijk precies in evenwicht, waardoor het algemene doelsaldo de doorslaggevende factor wordt. Dat is na vier speelronden nipt in Ajax’ voordeel: +2 tegenover +1 voor Atalanta.

In dit scenario hebben zowel Ajax als Atalanta hun wedstrijd in speelronde vijf gewonnen, dus verhogen ze beiden hun doelsaldo. Mochten de Italianen echter met ruimere cijfers van FC Midtjylland winnen dan Ajax van Liverpool, dan kunnen ze over de Amsterdammers heen en gezien de 0-4 overwinning van de Italianen in Denemarken eerder dit seizoen, is dat een verre van ondenkbaar scenario.

Wanneer Ajax van Liverpool wint bestaan er ook scenario’s waarin een kleine nederlaag van Ajax tegen Atalanta zou volstaan voor Champions League-overwintering. Elk van deze scenario’s zou echter puntenverlies van Liverpool tegen FC Midtjylland vereisen. Hoewel dit in theorie mogelijk is, lijkt gokken hierop een uiterst slecht idee, gezien het aantal punten van FC Midtylland op dit moment en het feit dat Liverpool bij een nederlaag tegen Ajax nog niet geplaatst is ten tijde van speelronde zes.

Ajax wint niet op Anfield, Atalanta wint niet van Midtjylland

Als zowel Ajax als Atalanta gelijkspelen, is dit de stand:

Mocht Ajax verliezen en Atalanta gelijkspelen, is de stand als volgt:

Speelt Ajax gelijk, maar verliest Atalanta, dan ziet de ranglijst er als volgt uit:

Als beide teams verliezen, is dit de ranglijst:

In dit enigszins verrassende scenario hangt het vereiste resultaat in speelronde zes af van de vraag wie er voorafgaand aan speelronde zes de meeste punten heeft. Als Ajax met meer punten aan speelronde zes begint dan Atalanta, dan hebben de Amsterdammers logischerwijs aan zowel een gelijkspel als een overwinning op de Italianen genoeg.

Als Ajax en Atalanta met evenveel punten speelronde zes ingaan, hebben beide ploegen aan winst genoeg om zelf door te gaan. Bij een gelijkspel is de precieze uitslag opnieuw belangrijk. Vanwege eerder beschreven redenen is bij elk gelijkspel kleiner dan 2-2 Ajax door en mag bij elk gelijkspel groter dan 2-2 Atalanta haar geluk gaan beproeven in de knock-outfase van de Champions League. Bij een 2-2 gelijkspel, is het algemene doelsaldo weer beslissend. Wat dat betreft kunnen de uitslagen uit speelronde vijf een belangrijke rol spelen.

Zou Atalanta na vijf speelrondes de ploeg zijn met het hoogste aantal punten, dan rest Ajax maar één ding en dat is winnen van de Italiaanse concurrent.

Ajax wint van Liverpool, Atalanta niet van Midtjylland.

De ranglijst zou er bij een gelijkspel van Atalanta als volgt uitzien:

Verliest Atalanta van Midtjylland, wordt dit de ranglijst:

Dit is Ajax’ beste scenario, met de meeste paden naar Champions League-overwintering. Een gelijkspel en een overwinning tegen Atalanta zouden in dit scenario sowieso volstaan. Bij een nederlaag dient er te worden gekeken naar wat Liverpool doet in Denemarken. Wint Liverpool, dan gaat het door ten koste van Ajax. Verliest het, dan heeft de nederlaag van de Amsterdammers tegen Atalanta 'slechts' tot gevolg dat Ajax als tweede eindigt, in plaats van als eerste. Bij een gelijkspel van Liverpool tegen FC Midtjylland is Ajax' doorgang afhankelijk van de eindstand van Liverpool - Ajax: wie heeft het betere onderlinge doelsaldo?

Het kan ook zijn dat de drie ploegen na zes duels allemaal hetzelfde aantal punten hebben. In dit scenario wint Ajax van Liverpool. Dat resultaat in combinatie met een nederlaag van Atalanta tegen Midtjylland, een overwinning van Atalanta in de ArenA en een gelijkspel tussen Liverpool en Midtjylland levert een eindstand op waarbij de drie topploegen allemaal op tien punten eindigen. Op dat moment wordt er een nieuwe onderlinge competitie gecreëerd, waarin de resultaten tegen Midtjylland geschrapt worden, hetgeen slecht nieuws zou betekenen voor Ajax. De eindstand in die onderlinge competitie zou er dan namelijk als volgt uit komen te zien:

Alle drie de ploegen zouden in dit scenario op tien punten eindigen, maar in de onderlinge competitie tellen de tegen FC Midtjylland behaalde punten niet mee. Voor Atalanta vallen er in dit scenario drie punten weg, voor Liverpool vier, maar voor Ajax zes. Zo kan het dat - in een weliswaar zeer specifiek scenario - de Amsterdammers verder moeten in de Europa League.

Wat dat betreft zou Ajax beter af zijn als Atalanta slechts een punt pakt tegen FC Midtjylland. Gebeurt dat en blijven de overige resultaten uit het vorige scenario onveranderd, dan zouden alleen Ajax en Liverpool gelijk in punten eindigen, gezien Atalanta dan met elf punten bovenaan zou komen te staan. Als Ajax en Liverpool gelijk in punten eindigen, is Ajax' doorgang afhankelijk van hoe de overwinning op Anfield zich verhoudt tot de nederlaag in de Johan Cruijff ArenA tegen Liverpool.

Liverpool won met 0-1 in Amsterdam. De kleinst mogelijke overwinning, met andere woorden. Ajax gaat in dit scenario door als het wint en minimaal twee keer scoort op Anfield. Bij een minimale 0-2 overwinning op Liverpool zou Ajax namelijk het voordeel hebben op basis van het onderlinge doelsaldo. Bij een minimale 1-2 overwinning zou Ajax het voordeel hebben op basis van het onderlinge aantal gescoorde uitdoelpunten.

Wint Ajax slechts met 0-1 op Anfield, dan gaat Liverpool door. Het onderlinge aantal punten, onderlinge doelsaldo én onderlinge aantal gescoorde uitdoelpunten zijn dan namelijk precies in evenwicht tussen de twee teams. Het zou dan aankomen op het algemene doelsaldo, wat bij een 0-1 overwinning van Ajax op Anfield +3 voor Ajax zou zijn en +5 voor Liverpool. Gezien Ajax in dit scenario niet wint van Atalanta, krijgt het geen mogelijkheid dat doelsaldo verder uit te breiden en eindigt het als derde in Groep D.

Winnen van Liverpool is fijn, winnen van Atalanta is beter

De simpelste en belangrijkste conclusie is dus dezelfde als vorig seizoen: wint Ajax de laatste groepswedstrijd, dan plaatst het zich hoe dan ook voor de achtste finales van de Champions League. Of een overwinning ook vereist is om die plaatsing af te dwingen, is afhankelijk van de resultaten uit speelronde vijf. Heeft Ajax na speelronde vijf meer punten dan Atalanta, dan kan het zich een gelijkspel tegen de Italianen permitteren. Bij een gelijk aantal punten, kan het zich een 0-0, 1-1 en mogelijk zelfs een 2-2 gelijkspel permitteren, maar een 3-3 gelijkspel of groter zou vervelendere gevolgen kunnen hebben. Een nederlaag tegen Atalanta is in veel scenario's dodelijk.

Ajax kan zichzelf in ieder geval wat lucht verschaffen middels een stunt op Anfield. Iets dergelijks zal niet direct beslissend zijn, maar biedt de Amsterdammers wel meer ruimte op speeldag zes. Gezien de onwaarschijnlijkheid van een Deens resultaat tegen Liverpool, moet Ajax vooral een nederlaag af zien te wenden tegen Atalanta. Om die reden is winnen in de Johan Cruijff ArenA op 9 december het devies, ieder resultaat wat daarvoor op 1 december al wordt geboekt, is mooi meegenomen.

Bademba Barrie (E-mail: B.Barrie@Ajaxshowtime.com; Twitter: @Bademba_AFCA)