Ajax nadert het einde van een zeer teleurstellend seizoen op meerdere gebieden. Sportief kent de club een van zijn meest magere jaren uit de geschiedenis, terwijl het op bestuurlijk niveau in de afgelopen maanden een waar slagveld is geweest. Hoe staat de club er nu voor op sportief, bestuurlijk, financieel en commercieel gebied? Een analyse.

Sportief gezien een teleurstellend seizoen voor Ajax

Ajax kent sportief een uitermate teleurstellend seizoen. In de competitie lijkt Ajax af te stevenen op een vijfde plaats, al is plek vier in theorie ook nog mogelijk. In de TOTO KNVB Beker werd Ajax uitgeschakeld door de amateurs van USV Hercules, terwijl het op Europees niveau geen potten wist te breken. In de Europa League eindigde Ajax als derde achter Brighton & Hove Albion en Olympique Marseille. In de Conference League vervolgens werd met alle geluk van de wereld gewonnen van FK Bodø/Glimt, maar Aston Villa bleek in de daaropvolgende ronde een paar maatjes te groot.

Met het oog op het volgende seizoen is het ontzettend belangrijk dat Ajax een ticket weet te vergaren voor de Europa League. Hiervoor is het voor een groot deel afhankelijk van de mogelijke bekerwinst van Feyenoord. Als de Rotterdammers de beker winnen, gaat de nummer vijf van de Eredivisie namelijk de voorrondes van de Europa League in. Een plek in de Europa League kent meerdere voordelen. Zo levert het financiële premies op, zorgt het voor aantrekkingskracht voor nieuwe spelers, zullen sponsoren tevreden zijn, is het goed voor de ervaring van spelers en kunnen goede resultaten een boost geven aan de prestaties in de Eredivisie.

Een kanttekening is wel dat Ajax stappen zal moeten maken, wil het een rol van betekenis spelen in Europa. Kansloze nederlagen - denk aan de duels met Napoli, Brighton of Aston Villa uit voorgaande Europese campagnes - kunnen er ook voor zorgen dat Ajax in een sportieve neerwaartse spiraal terechtkomt. Toch mag dit nooit een reden zijn om 'te hopen' dat je een jaar geen Europees voetbal zou spelen of op een niveau lager (Conference League in plaats van Europa League) gaat spelen. Ajax streeft altijd het hoogste na en voor de wederopbouw van de club is dat ook de juiste gedachte.

Met het oog op het volgende seizoen moet Ajax een nieuwe trainer aanstellen, aangezien interim-trainer John van 't Schip na dit seizoen niet meer de trainer van Ajax zal zijn. Daarnaast worden er op de transfermarkt veel mutaties binnen de selectie van Ajax verwacht.

Bestuurlijke onrust bij Ajax

Op bestuurlijk niveau is het de laatste maanden bij Ajax erg onrustig geweest. Sinds september kent de club een geheel nieuwe Bestuursraad die bestaat uit voorzitter Ernst Boekhorst, John Busink, Marjon Eijlers, Giovanni Fränkel, Sirik Goeman, Pim van Dord en René Zegerius. Voormalig Ajax-speler Edo Ophof en voetbaladvocaat Christian Visser behoren als adviseurs tot de Bestuursraad van Ajax.

Wat betreft de Raad van Commissarissen heeft er in de afgelopen maanden een flinke leegloop plaatsgevonden. Ten opzichte van de start van het seizoen behoren Pier Eringa, Jan van Halst, Annette Mosman, Georgette Schlick en Cees van Oevelen niet meer tot de RvC van Ajax. In het najaar van 2024 werden Michael van Praag, Leo van Wijk en Danny Blind toegevoegd aan de RvC. De laatste tijd is er veel kritiek op Van Praag. Leden van Ajax, de Bestuursraad en de supporters van de Amsterdamse club zijn het niet eens met de keuze om de onlangs aangestelde algemeen directeur Alex Kroes te schorsen met het voornemen om hem op korte termijn te ontslaan.

Met het oog op de nieuwe invulling van de RvC zal Ajax rekening moeten houden met het vrouwenquotum. Het is namelijk zo dat Raden van Commissarissen van beursgenoteerde bedrijven voor minstens dertig procent uit vrouwen moet bestaan. Er zullen in de nieuw te vormen RvC dan ook twee vrouwen moeten komen. Daarnaast wil Ajax, naast Blind, nog een voetbalcommissaris toevoegen aan zijn RvC.

Ook op directieniveau gebeurt er veel bij Ajax. De club heeft op dit moment geen algemeen directeur en geen technisch directeur. Kroes begon half maart aan zijn rol als algemeen directeur, maar omdat hij eerder met voorkennis zou hebben gehandeld in Ajax-aandelen is hij nu geschorst. Of hij nog een toekomst bij Ajax heeft, is onduidelijk.

Sinds het ontslag van directeur voetbalzaken Sven MIslintat in september heeft Ajax ook geen directeur voor de transfer- en spelerszaken. In de winter nam vooral Kelvin de Lang, hoofdscout van de club, die rol op zich. De kans is groot dat hij ook in de zomer de hoofdverantwoordelijke zal zijn voor het transferbeleid van Ajax. Mogelijk wordt De Lang gepromoveerd tot technisch manager. In dat geval zou er mogelijk ook een nieuwe hoofd scouting moeten komen.

Op dit moment kent Ajax met Marijn Beuker (directeur voetbal), Susan Lenderink (financieel directeur) en Menno Geelen (commercieel directeur) drie directieleden. In de komende periode zal duidelijk worden hoe de directie van Ajax in zijn totaliteit vorm gaat krijgen en dat is dringend nodig: de transferzomer staat voor deur en na twee mislukte transferzomers is het zaak dat in deze zomer de juiste beslissingen worden genomen.

Financiële klappen voor Ajax

Ajax presenteerde enkele maanden geleden de halfjaarcijfers van het huidige seizoen. De club behaalde een nettowinst van 27,2 miljoen euro (een jaar eerder was dit nog een nettowinst van 76 miljoen euro) over de eerste seizoenshelft. Dit resultaat werd voornamelijk gerealiseerd door de verkoop van spelers aan het begin van dit seizoen. De netto-omzet van Ajax daalde met 32 procent naar 81,9 miljoen euro. Dit komt voornamelijk omdat Ajax niet meedeed aan de Champions League, maar aan de Europa League.

Verder daalden de kosten met 7,4 miljoen euro naar 90,5 miljoen euro. Dit kwam voornamelijk door een daling van de salariskosten door tegenvallende sportieve resultaten. De kosten zijn nog altijd dermate hoog dat een eerdere uitspraak van toenmalig algemeen directeur Edwin van der Sar uit 2020 nog altijd zal gelden: 'We moeten Champions League halen en elk jaar voor minstens 55 miljoen euro aan spelers verkopen. Eerder spelen wij niet quitte.' Voormalig Ajax-directeur Marc Overmars herhaalde deze uitspraak van Van der Sar een jaar later nog eens.

Toegegeven: die uitspraken waren wel in coronatijd, toen de stadions lang niet altijd vol zaten en Ajax dus veel inkomsten moest missen. Toch is het duidelijk dat Ajax zelfs met de inkomsten uit de Champions League spelers moet verkopen om quitte te draaien. Nu Ajax het maximaal moet doen met inkomsten uit de Europa League zal Ajax in de komende zomer spelers moeten verkopen om quitte te draaien.

En dat terwijl Ajax al in de financiële problemen zit. Ajax liet eerder weten dat er tijdens het huidige seizoen een tekort aan liquide middelen (geld dat makkelijk ingezet kan worden) zal ontstaan. Om dit tekort af te dekken is een doorlopende kredietfaciliteit bij een bank afgesloten. Volgens berichten zou het gaan om een lening van veertig miljoen euro.

Voor volgend seizoen zijn er - zo liet Ajax weten in het persbericht - ruim voldoende maatregelen om - mochten de prestaties op sportief gebied tegenvallen - een liquiditeitstekort af te dekken. Ajax heeft namelijk nog veel geld tegoed van andere clubs omdat het spelers heeft verkocht. Dat geld komt doorgaans niet in een keer op de rekening, maar wordt in delen overgemaakt.

Ajax liet bovendien weten dat het een beperkt negatief nettoresultaat verwacht over het boekjaar 2023/24. Dit komt vooral voort uit overwintering in de Conference League in plaats van de Europa League en de recente investeringen in de selectie, denk aan Jordan Henderson en Julian Rijkhoff. Hiervoor zijn investeringsverplichtingen aangegaan voor een bedrag van 9,95 miljoen euro.

Richting het komende seizoen hoopt Ajax actief te zijn in de Europa League. De verschillen aangaande UEFA-premies tussen de Champions League en de Europa League blijven echt gigantisch. Zo wordt verwacht dat Feyenoord en PSV - zonder recettes - volgend seizoen in de Champions League 39 en 37 miljoen euro aan startpremies verzamelen. Ajax, dat het hooguit zal doen met Europa League-voetbal, kan in dat toernooi zo'n 14 miljoen euro aan startpremies verwachten. Het zijn bij lange na niet de bedragen die Ajax gewend is en waar het op hoopt, maar op dit moment tellen alle inkomsten bij de club.

Commercieel gaat het wel goed: sponsoren en supporters blijven achter Ajax staan

Ondanks de sportieve en bestuurlijke malaise bij Ajax blijven de sponsoren de Amsterdamse club wederom - net als in de periode rondom het vertrek van Overmars - trouw. Daarnaast spreken de sponsoren zich niet uit over de huidige situatie in de media. Sponsoren van Ajax mengen zich ook niet in het gevoerde beleid van de club. Ajax mag zich dan ook in zijn handen knijpen met zijn sponsoren. De sponsoren zullen logischerwijs balen van het sportieve verval en de bestuurlijke onrust. Daarom zullen zij vooral willen dat het goed gaat met Ajax en dat er bestuurlijke rust komt.

Verhalen over Ziggo dat zou nadenken over het niet verlengen van het contract (loopt nu tot en met 2025) met Ajax kunnen dan ook de prullenbak in. Daar is niets van waar, zo werd onlangs in diverse media duidelijk. Wel is het belangrijk dat Ajax Europees voetbal haalt. In het geval van geen Europees voetbal zal het voor Ajax lastiger worden om nieuwe sponsoren aan te trekken. Toch maakt Ajax eerdaags de contractverlenging met een internationale partner bekend (inmiddels heeft TUI voor zes jaar bijgetekend) en komt er nog een internationale partner bij.

De sportieve prestaties van Ajax zijn van invloed op de inkomsten vanuit de sponsoren. Zij betalen sowieso een vast bedrag, maar dat bedrag kan verhoogd worden middels bonussen bij goede sportieve prestaties. Omdat die dit seizoen uitblijven - Ajax wordt geen kampioen, het wint de beker niet en het haalt ook geen Champions League-voetbal - mist Ajax wel de bonussen vanuit de sponsoren. Desondanks zijn de inkomsten nog steeds een veelvoud van wat men bij de andere Nederlandse topclubs krijgt.

De inkomsten uit partnerships daalden in de eerste seizoenshelft met 0,4 miljoen euro naar 20,1 miljoen euro doordat de variabele bonussen gerelateerd aan de Europa League lager zijn. Wat betreft de merchandising daalden de inkomsten met 5,2 naar 15,4 miljoen euro over de eerste seizoenshelft. Dit komt voornamelijk doordat de verkopen lager zijn en door de timing van de verkoop van de uit-collectie in de eerste helft van het seizoen 2022/23. Waarschijnlijk hebben de mindere sportieve prestaties van Ajax ook invloed gehad op de lagere inkomsten uit merchandising.

De supporters van Ajax blijven, ondanks de mindere sportieve prestaties, vol achter hun club staan. De verlenging van de seizoenkaarten bij Ajax en de plaatsen op de hoofdtribune loopt goed. Bovendien zit het stadion nog altijd elke wedstrijd vol. Dit is mede te danken aan het resaleplatform van de club.

Bart Veenstra (X: @Bart_Veenstra | e-mail: b.veenstra@ajaxshowtime.com)