Cultuur is volop verbonden met voetbal. Top 40-hits worden omgetoverd in chants, kapsels van popsterren gekopieerd door spelers en fans en zelfs aan menig voetbaltenue zie je het tijdperk af. In de vorige eeuw was dat niet heel anders. Hoe liepen de Ajacieden erbij, wat deed de sponsoring met uit- en thuisshirts, wat viel verder op? Voor de oudere lezer pure nostalgie, voor de jongere een moeilijk voor te stellen wereld.

Foto: Bart Molendijk / Anefo, CC0, via Wikimedia Commons

Decennium van eenvoud

Het rock- dan wel disco-uiterlijk van het Gouden Ajax transformeert langzaam zodra de 80's aanbreken. Woeste manen en bakkebaarden gaan er grotendeels af, gladgeschoren kinnen worden de norm. Het kan niet los worden gezien van een bepaalde eenvoud die dit nieuwe decennium kenmerkt. Atoomdreiging, aids en economische recessie vormen het decor voor vervlakking, bezien vanuit de 60's, 70's en ook de 90's. Hoewel? Als een Gen Z'er plaatjes van de toenmalige mode opzoekt, slaat hij misschien juist steil achterover van de outfits op en langs het veld.

Muzikaal zijn we dan nog lichtjaren verwijderd van 'Herres' van Sevn Alias en 'Blah Blah Blah' van Armin van Buuren. Hiphop en dance staan nog in de kinderschoenen. Reggae is er allang: het latere halftime anthem 'Three Little Birds', vastgelegd in 1977, belandt op het verzamelalbum 'Legend' dat zo ongeveer iedereen in huis haalt. 34 jaar na de studio-opname verschijnt het Bob Marley-shirt. Die andere stadionkraker, 'Bloed, Zweet en Tranen' (2002), moet nog opgenomen worden. Deze laatste twee vaste Top 2000-nummers krijgen vreemd genoeg geen Top 40-notering.

Tekst gaat verder onder de foto.

Synthesizer en drumcomputer worden toonaangevende instrumenten, waardoor veel muziek droger gaat klinken. Spandau Ballet, Duran Duran en later Modern Talking en Level 42 zijn hitmachines met bandleden in oversized colberts en bandplooibroeken waaronder complete gezinnen kunnen kamperen. Sommigen van hen dragen een matje en/of snor; een oorbel wordt steeds gangbaarder. Uiteraard zijn andere genres niet geheel verdwenen, maar de robuuste gitaarrock van bijvoorbeeld Led Zeppelin (zoals Amerikaanse toeristen 'Leidseplein' nogal eens uitspreken) zal plaatsmaken voor in spandex gehesen glamrockbands. Pop wordt klinischer, commerciëler ook.

Elektronica op het Ajax-shirt

Matjes, oorbellen en snorren zijn geen uitzondering in een willekeurige uitzending van muziekprogramma Avro's Toppop, en evenmin in die van Studio Sport. Ajacieden Edo Ophof, Dick Schoenaker en Jan Wouters zijn trotse moustachemannen. Een (schakel)ketting of zegelring is op het veld toegestaan. Het matje in de nek oftewel voetbalkapsel blijft bij Ajax tot een minimum beperkt, de godenzonen hebben niet zulke lange matten als hun Haagse en Groningse collega's.

De eenvoud is, net als de bescheiden thuishaven aan de Middenweg 401, van toepassing op het aanvankelijk reclameloze Le Coq Sportif-tricot. Zodra shirtsponsoring wordt toegestaan, past de in wit gedrukte afkorting van Tokyo Denki Kagaku makkelijk op de rode baan. In historisch perspectief kan Ajax achteraf geen typischere sponsor vinden: het Japanse merk staat voornamelijk bekend om zijn cassette- en videobanden. Zo zijn meer Eredivisiespelers rennende reclamezuilen voor elektronica. In Alkmaar is dat SONY, in Eindhoven logischerwijs Philips, en in Kralingen AKAI. Je kunt hier ergens een link leggen met de opkomst van elektronische invloeden in de popmuziek.

Tekst gaat verder onder de foto.

Niet altijd past een sponsorlogo bij de huisstijl van een club. Denk aan het contrasterende, geelzwarte 'Gouden Gids' op het Feyenoord-thuisshirt (de Gouden Gids was een telefoonboek vol bedrijven). Op het Ajax-shirt blijft de 'schade' dus relatief beperkt. Sterker nog, de geheel lichtblauwe away kit waarin onder anderen Jesper Olsen over de velden dartelt, is zeer gewild, mede door de verticale schaduwstrepen. Less is more: Ajax houdt drie seizoenen lang vast aan dit uittenue, kleine aanpassingen daargelaten. Kennelijk bevalt die kleur prima.

Klassiek Kappa, mozaïekshirt en trendsetter Menzo

Wanneer de economie opleeft en het IJzeren Gordijn wordt ontmanteld, zien we het optimisme terug in allerlei vormen. Bijvoorbeeld in de hippieverschijning van scheidsrechter Ab Schuurmans die eind jaren 80 al haarwapperend zijn Eredivisiewedstrijden leidt - als een soort fluitende Neil Pye van comedyserie The Young Ones.

Maar ook in een nogal feestelijk TDK-uitshirt van Ajax. De hallucinerende mozaïek van rode, witte en blauwe ruitjes zou nu niet misstaan als provinciaal kermis- of carnavalsshirt. De ontwerpen van kledingmerk Umbro steken sowieso overdone af bij het populairdere Robe di Kappa, de voorganger vanaf 1985. Het Italiaanse modelabel verzorgt uitshirts in effen wit, dieprood of kobaltblauw zoals je een klassieke pasta bereidt: simpel, met weinig ingrediënten, maar o zo smaakvol.

De Europacup II-campagne van seizoen '86-'87 wordt voltooid in misschien wel het mooiste thuisshirt ooit. De Omhaal van Marco van Basten? Kappa. Dennis Bergkamp, Bryan Roy en vele andere publiekslievelingen debuteren erin. Hun frivole spel en deze tenues vullen elkaar op de één of andere manier aan.

Tekst gaat verder onder de foto.

'Volledig afgezakte sokken zien we bij onder meer Søren Lerby, maar zelden bij Johan Cruijff'

Voetbalkousen optrekken tot boven de knie, laat staan gaten erin knippen, het komt nog niet voor. Volledig afgezakte sokken zien we bij onder meer Søren Lerby, maar zelden bij Johan Cruijff. Hij maakt nota bene een iconisch doelpunt terwijl hij eigenlijk bezig is zijn sok op te hijsen, in 1972. Als oefenmeester is diezelfde Cruijff een voorstander van een uitstraling die bij zijn speelstijl past: brutaal en sierlijk.

Met zijn instemming kiest Stanley Menzo voor fluorescerende truien die aanvallers van de tegenstander moeten afschrikken. De ruime outfits maken de schouders van de moderne doelman nog breder. Wanneer Menzo op zijn beste dagen de ballen uit de doelmond ranselt, ziet het er spectaculair uit. "Appearance is one of the most important aspects when you perform", zegt de trendsetter daar later over op zijn website.

'Clubkostuum van Ajax van eind jaren 80 kenmerkt zich door overhemden met het hippe Lenferink-streepje'

Over netjes gesproken: naast het veld gaat Ajax vanzelfsprekend met zijn tijd mee. Het clubkostuum van eind jaren 80 kenmerkt zich door overhemden met het hippe Lenferink-streepje, vernoemd naar presentator Jan Lenferink van oer-talkshow RUR, wekelijks uitgezonden vanuit discotheek Richter aan de Reguliersdwarsstraat. Tijdens de al aangehaalde ECII-finale in Athene dragen Danny Blind (geblesseerd) en John Bosman (geschorst) dit kostuum. Voor buitenstaanders lijkt het op de foto's alsof er tussen de hossende Ajacieden een paar autoverkopers staan - wellicht van sponsor Citroën.

Tekst gaat verder onder de foto.

'Lijkt alsof Michel Kreek en Rob Alflen als bankafschriften over het veld hollen'

Wat nog meer opvalt: teams trappen steevast af met de rugnummers 1 tot en met 11, zonder hun namen erboven. Een zeldzaam item is de tattoo: vrijwel elke speler loopt over het veld zoals nu alleen CR7 nog doet. Baarden zijn meer iets voor je scheikundedocent. Al met al heerst het minimalisme. Daarentegen kan het na de Koude Oorlog niet op allemaal, wanneer het modebeeld diverser wordt dankzij dwarse gitaarrock uit Seattle, britpop, eurodance, gabber en veel R&B en hiphop. Ontwerpers gaan hun uitbundige gang in interieurs, architectuur, vormgeving én voetbalkleding. Soms iets te enthousiast.

Over het veranderde clublogo is genoeg gezegd, sinds 1991. Maar wat niet iedereen zich herinnert: op dat moment dreigt zelfs de heilige rode baan van het Ajax-shirt onderbroken te worden. Althans, wanneer ABN-AMRO de eer van hoofdsponsor te beurt valt. Voetbal International maakt de fans aan het schrikken met een coverfoto waarop een afzichtelijke banner met de horizontaal gedrukte bedrijfsnaam het rood in tweeën hakt.

Tekst gaat verder onder de foto.

Het zal met een vroege versie van Photoshop gedaan zijn, want deze verminking gaat gelukkig niet door. De bedrijfsnaam wordt in de praktijk een kwartslag gedraaid. Wel verschijnt er een groen-geel uitshirt, waardoor het lijkt alsof Michel Kreek en Rob Alflen als bankafschriften over het veld hollen. Zeker in sommige uitwedstrijden, als Ajax dit shirt met rood-witte thuissokken combineert, wordt het tenue een allegaartje. Het past volledig in het tijdsbeeld, en we kunnen erom lachen, maar met terugwerkende kracht vraag je je wel eens af: wat was er mis met dat lichtblauw?

Ajacied in Toscane (info@ajaxshowtime.com)

Discussieer nu mee in ons forum over de aankomende transferperiode!