Ajax kent een rijke historie aan vele prachtige en unieke shirts. Een historie die zo rijk is dat enkele verzamelaars van Ajax-shirts op het idee kwamen een boek uit te brengen over de historie van de door Ajax gedragen shirts. Ajax Showtime ging uitgebreid in gesprek met verzamelaars Brian en Remco over het boek dat in juni op de markt komt.

In het boek, genaamd Het Ajax Shirt - De glorie van rood & wit, wordt de eindeloze verscheidenheid aan Ajax-shirts op prachtige wijze weergegeven met honderden gedragen wedstrijdshirts van 1970 tot heden en de daarbij behorende verhalen. De vier verzamelaars vonden in Kick Uitgevers de geschikte uitgeverij voor het boek, dat letterlijk de grootte zal hebben van een stoeptegel.

Als verzamelaars Brian en Remco aankomen op de interviewlocatie valt op dat ze beiden meerdere Ajax-shirts mee hebben gebracht. We zien een shirt van de bekerfinale uit 2011, gedragen door Boilesen, en een Champions League-shirt gedragen door Chivu. Maar ook de typische katoenen shirts uit een verder verleden, waarbij je moet denken aan de jaren zeventig en tachtig.

Als het gesprek op gang is gekomen, vertelt Brian dat in het boek alleen ruimte is voor gedragen wedstrijdshirts en niet de shirts welke in de fanshop zijn verkocht. Hij vertelt hoe bijzonder het is om gedragen spelersshirts in bezit te hebben. ‘Het is een stukje van de huid van de club wat je bezit en de momenten waar je bij bent geweest. Een poster haal je over een jaar van de muur af. Aan een shirt heb je een bepaalde herinnering.’

‘Boek is een complete weergave van wat ooit door Ajax is gedragen’

Remco vult aan door te zeggen dat een shirt een ‘tastbare herinnering’ is aan het verleden van de club. ‘Het is de club’, vervolgt hij. ‘Spelers gaan en komen, het bestuur komt en gaat en supporters overlijden ook een keer. Maar het shirt blijft altijd het shirt. Ik verzamelde eerst shirts van het Nederlands elftal en daarna ben ik ook shirts van Ajax - ik was altijd al Ajax-fan - gaan verzamelen. Je verzamelt steeds meer shirts bij elkaar en dan wil je je verzameling zo compleet mogelijk krijgen.’

Geen enkele verzamelaar is echter compleet, vertelt Remco ook. De vier verzamelaars die aan het boek hebben gewerkt, verzamelen hun shirts bovendien apart. ‘Dat is ook het mooie aan het boek. We hebben er veel verzamelaars voor nodig gehad. We zijn met vier verzamelaars, maar voor het boek hebben we in het buitenland allerlei shirts opgespoord. Tot in Hong Kong aan toe. Het boek is uiteindelijk een complete weergave van wat ooit door Ajax is gedragen. Na 1983 missen we geen enkel shirt en hebben we zelfs alle shirts uit de grote finales opgespoord.’

Brian vult aan dat het soms erg lastig is om de echt gedragen shirts te vinden. ‘Veel shirts worden nagemaakt of op de verkeerde manier verfraaid en daardoor zijn er veel neppe shirts op de markt’, aldus de verzamelaar, die eind 2005 begonnen is met het verzamelen van Ajax-shirts. ‘Na een paar jaar verzamelen kwam er een beetje klad in, maar op een gegeven moment werd ik vader en toen dacht ik hoe leuk is het als ik hiermee doorga en ik later met hem en zijn vriendjes of misschien nog wel verder in de tijd een shirt uit de kast kan pakken en er verhalen over kan vertellen over de speler, een bepaalde wedstrijd of iets apart wat ik me nog kan herinneren uit de tijd.’

Het is zo’n vier jaar geleden dat Brian en Remco tijdens een ruil – wat ging om een Litmanen-shirt – opmerkten dat meerdere clubs uit het buitenland al een boek hadden uitgebracht over hun gedragen shirts. Enkele voorbeelden op dat moment waren Spurs, AC Milaan en Arsenal waarvan het boek inmiddels stijf was uitverkocht.

Zo kwamen zij op het idee om ook een boek over het shirt van Ajax op de markt te brengen. ‘We hebben toen de meeste boeken van die andere clubs gekocht en gedacht: hoe kunnen wij dit beter, mooie en smaakvoller maken? We wilden wel de eerste in Nederland zijn, maar tegelijkertijd ook de lat heel hoog leggen voor andere clubs die ons voorbeeld zeker gaan volgen. Wij wilden een boek met de uitstraling van een luxe tafelboek krijgen met mooie foto’s, een hard omslag etc.. Het is nu heel groot. Het boek telt 480 pagina’s en de speciale editie (waarover later meer) kent zelfs 504 pagina’s.’

‘Vanaf het begin dat we ons idee concreet wilden maken hebben we eerst een plan gemaakt. We zijn begonnen met een dossier op te bouwen en hebben onderzoek gedaan naar welke shirts door Ajax allemaal zijn gedragen. Je bent natuurlijk ook in je hoofd bezig hoe je ervoor kunt zorgen dat je sommige shirts bij oud-spelers of familie tevoorschijn kan halen om uiteindelijk de foto te kunnen maken. 1970 was voor ons begin is een mooie datum. We hebben van iedere wedstrijd waar foto’s en beelden beschikbaar van waren geanalyseerd. Dan zie je dat het logo soms op de borst ziet en soms in het midden. Soms droeg Ajax een shirt met een v-hals met een witte boord, het jaar erop weer een rode boord. Daar maakten we notities van en toen keken Remco, Gerard (de andere verzamelaar, red.) welke spelers aan welke shirts gekoppeld kunnen worden. Dit hebben we gedaan door persopstellingen, wedstrijdverslagen en programmaboekjes uit de tijd erop na te slaan.’

In zee met Kick Uitgevers

Opvallend aan het boek is ook dat de verzamelaars op elke pagina steeds een andere speler wilden hebben. Toen ons onderzoek was afgerond en negentig procent van de shirts was getraceerd is er contact opgenomen met Kick Uitgevers, dat erom bekendstaat vaker mooie voetbalboeken uit te brengen. ‘We wilden kwaliteit. Qua foto’s en qua teksten’, zegt Remco. Brian ging vervolgens op bezoek bij Kick Uitgevers en presenteerde aldaar zijn plannen voor het boek. ‘We waren er al heel snel uit. Daarna hebben we ook geen andere partij mee benaderd. Voor ons is het vooral een erkenning om het boek uit te brengen over onze verzameling en kennis. Rijk worden we er niet van.’

Ook opvallend: tegelijkertijd met Remco, Gerard en Brian was er nog een vierde verzamelaar - Nick - die een boek over de Ajax-shirts wilde uitbrengen. En ook deze verzamelaar had zich uiteindelijk gemeld bij Kick Uitgevers. ‘Uiteindelijk hebben we besproken om het samen te gaan doen’, zegt Brian. ‘Moeten we elkaar concurreren of moeten we elkaar juist versterken?’, stelt Brian een vraag waarop het antwoord zich als vanzelfsprekend laat raden. Remco vult aan dat samenwerking een mooie uitkomst bood. ‘Anders ga je gas geven om het eerder te publiceren dan de ander doet en ga je inleveren op kwaliteit. We hebben de koppen bij elkaar gestoken en zijn met z’n vieren doorgegaan. Ik denk dat het ons uiteindelijk alleen maar versterkt heeft.’

Shirts lenen van Tahamata, Krol en Siem de Jong

De shirts die in het boek tentoon worden gesteld, zijn allemaal op dezelfde manier gefotografeerd. Veel shirts hebben de verzamelaars zelf, maar om de puzzel zo compleet mogelijk te maken was hulp van buitenaf nodig. Met een foto van een verfrommeld shirt op een tafel nam men echter geen genoegen. En dus werden er af en toe shirts geleend. Zo hielp het supportershome van Ajax mee, terwijl ook oud-spelers van Ajax mee hebben geholpen.

‘Een mooi voorbeeld is Simon Tahamata. Jaap Visser, de auteur van het boek, kent hem goed en nam contact op. Een shirt van hem ligt in Kamp Vught, waar Simon woonde als kind. We hebben het shirt uit het museum mogen halen om foto’s te maken. Daarna hebben we het shirt weer teruggebracht naar het museum. Op die manier konden we het shirt lenen. Hetzelfde geldt voor de shirts van Ruud Krol en Siem de Jong. Wij vinden het leuk om het shirt via een speler te krijgen. Niemand uit de verzamelaarswereld kent het shirt dan nog. Het is dan mooi om zo’n shirt te lenen en te fotograferen.’

‘Aanschaf van een shirt moet je soms thuis wel overleggen’

Veel mensen zijn van mening dat het dragen van voetbalshirts door volwassen ietwat kinderachtig is. Remco is het daar niet mee eens, al draagt hij zijn verzamelde shirts niet.. ‘Soms zijn shirts ook nog ongewassen, dan kun je het shirt sowieso niet dragen. In Engeland lopen mensen wel allemaal in shirts, maar in Nederland is dat anders. Wat wij hebben, zijn ook geen fanshopshirts. Het is tastbare geschiedenis’, vertelt Remco, die als verzamelaar af en toe flink wat geld moet neerleggen voor een shirt. ‘Dan moet je het thuis wel even overleggen. Maar het shirt houdt wel zijn waarde.’

Vroeger gebruikte de spelers hun shirts een heel seizoen lang. ‘Tot het shirt versleten was. Een shirt ging daarna nog naar de jeugd tot het compleet versleten was en toen werd een shirt weggegooid’, aldus Remco.

De verzamelaars vertellen dat er ook vaak verschillen zitten tussen wedstrijdshirts en shirts uit de fanshop. ‘Bij shirts uit de fanshop is het logo van Adidas er vaak op geborduurd, bij wedstrijdshirts is het vaak geplakt of zijn er juist wat andere kenmerken van materiaal of stof. Die verschillen gaan we niet allemaal delen in het boek, maar we kennen de verschillen wel. Een ander voorbeeld is dat het wedstrijdshirt van Chivu een binnenshirt heeft, dat heeft het shirt uit de fanshop niet’, aldus Remco. ‘Maar een ander goed voorbeeld zijn de shirts met lange mouwen. Deze shirts kom je in de fanshop niet tegen.’ Brian vult aan: ‘Kunstenaars hebben een bepaalde jargontaal. Dat hebben wij onderling ook over de shirts. Dat is wel leuk. Ik heb er een passie voor en ik vind het tof dat we er een boek over uit kunnen brengen.’

Speciale editie van het boek met Menzo, Bergkamp en Litmanen

Van het boek komen naast de normale editie ook een drietal speciale edities uit. De luxe editie is het standaardboek aangevuld met een interview en fotoreportage met een Ajax -icoon. Mensen kunnen kiezen uit een speciale editie met Stanley Menzo, Dennis Bergkamp of Jari Litmanen. Litmanen, Menzo en Bergkamp nemen in het stuk van 24 pagina’s de lezer mee terug in de tijd en besprek hun Ajax-carrière aan de hand van de shirts die ze hebben gedragen tijdens hun periode bij Ajax.’

Daarnaast hebben de speciale edities een stoffige omslag en gouden bedrukking waardoor het boek een luxe uitstraling heeft en komt het in een opbergcassette. Elk luxe boek wordt standaard gepersonaliseerd met de naam van de koper of de naam die men opgeeft, gedrukt op de eerste pagina van het boek plus de originele handtekening van Menzo, Bergkamp of Litmanen eronder. Mocht men voor de standaardversie kiezen dan kunnen alle mensen die het boek tijdens de preorder-periode hebben besteld hun naam terugvinden achterin het boek. Of je dit boek nou voor jezelf aanschaft of als cadeau doet voor bijvoorbeeld Vaderdag: de naam wordt vereeuwigd in het boek.’

Brian: ‘We zijn blij dat het idee door Stanley, Jari en Dennis goed werd opgepakt, maar we hadden meerdere spelers op het oog indien deze drie niet zouden lukken. We hebben wel tegen elkaar gezegd: als we een speler benaderen, moet die speler wel echt zijn eigen shirts hebben. Daarnaast moeten de spelers in verschillende periodes voor Ajax hebben gespeeld. Het heeft geen zin om edities met Overmars, Litmanen en Kluivert te maken. Dan gaat het drie keer over dezelfde shirts.’

‘Menzo was altijd heel erg bezig met zijn shirt, vooral met de kleuren ervan. In samenwerking met Umbro ontwierp hij ook zijn eigen shirt. Dat bespreken we onder meer in de Menzo-editie’, zegt Remco. Via auteur Jaap Visser kon men een visje uitgooien bij Bergkamp. ‘Jaap heeft destijds ook Bergkamps biografie geschreven’, vertelt Brian. ‘Dennis heeft nog altijd al zijn shirts. Van zijn jeugd tot het einde van zijn carrière heeft hij al zijn shirts bewaard.’ Remco: ‘Voor hem is het ook wel mooi om zich nog een keer te tonen aan het Ajax-publiek. Zo van: ik ben misschien niet op een leuke manier weggegaan bij de club, maar ik ben nog altijd Ajacied.’

‘We zijn ook bij Jari geweest’, vertelt Brian vervolgens over de Litmanen-editie. ‘Eerst om in Finland en daarna in Estland, waar hij Jari met zijn gezin woont. We hadden afgesproken in een hotel in Talinn. Jari had alle shirts, vaantjes en programmaboekjes die hij nog in bezit heeft meegenomen. Per shirt deed hij zijn verhaal. Zo had hij ook nog een shirt met rugnummer 16 uit de bekerfinale tegen Heerenveen. Voor hem een heel dierbaar shirt, want het was zijn eerste prijs bij Ajax. Hij viel weliswaar niet in tijdens de wedstrijd, maar het shirt heeft hij altijd bewaard.’

Volgens Brian zijn er ook veel (oud-) voetballers die al hun shirts hebben verkocht. ‘En dan hebben we het over echt toonaangevende spelers. De historie is dan weg. Je kunt misschien op een bepaald moment wrok hebben richting een club, maar er komt altijd een moment dat je er iemand blij mee kunt maken of dat je spijt krijgt dat je een en ander hebt weggedaan. Dat shirts op de markt komen, is voor ons een mazzel. Maar veel spelers hangen hun shirts ook op aan de muur en dan kom je er gewoon niet aan’, aldus Brian, die uitlegt dat een bepaald type shirt zelf soms belangrijker is dan de naam achterop het shirt. ‘Als verzamelaar kijk je wel naar de naam, maar vooral naar het type shirt. Het maakt niet veel uit wie het gedragen heeft, het gaat puur om het shirt.’

Niet elk uitshirt van Ajax is even mooi

Als verzamelaar wil je zo compleet mogelijk zijn, al kan het natuurlijk weleens gebeuren dat je een shirt koopt dat je helemaal niet mooi vindt. Ajax wisselt zoals bekend ieder seizoen van uitshirt en het ene uitshirt is het andere niet, zo weten ook de verzamelaars. Brian: ‘Je wilt als verzamelaar compleet zijn, maar het zwart met roze uitshirt uit 2013-2014 zou ik zelf nooit kopen.’

‘Een goed voorbeeld is ook het shirt met de blokjes uit 1990’, vult Remco aan. ‘Dat vond iedereen toen verschrikkelijk. Het was toen absoluut niet populair. Nu wil iedereen dat shirt heel graag hebben en wordt ‘ie ook veel nagemaakt. Shirts die mensen nu lelijk vinden, zijn over een tijdje cult.’

Verzamelaars blij met derde shirt Ajax

In de afgelopen jaren is ook het derde shirt van Ajax weer op de markt gekomen. ‘Dat heeft wel iets’, zegt Brian. ‘Ook voor de verzamelaar. Het is cool dat Ajax dat doet’, zegt hij, waarna Remco aanvult. ‘Je ziet dat Ajax veel meer bezig is met het derde shirt. De supporters worden er ook bij betrokken.’

En dus is het de vraag: wat voor shirt zien de verzamelaars graag als derde shirt? ‘We moeten meer terugkijken naar vroeger. Voetbal is ook cult, vintage en erfgoed. Ik zou het vet vinden als ze het shirt van ‘95 gaan namaken. Of een spierwit tenue is toch ook helemaal te gek?’, zegt Brian. Remco: ‘De periode rond 1995 is wel de periode dat Ajax booming in Europa was. Veel mensen kunnen zich dat nog goed herinneren. Ook in het buitenland.’ Brian: ‘En dan zou je bij de presentatie spelers van toen in het shirt moeten laten poseren.’

‘Shirt wordt mooi in combinatie met de emotie die je erbij hebt’

Remco, die vooral thuisshirts verzamelt, kiest het thuisshirt van 1992 als mooiste shirt. ‘Dat shirt heeft voor mij emotionele waarde’, doelt hij op het shirt dat gebruikt werd in de finale van de UEFA Cup in 1992. ‘Ik was erbij tijdens de finale. De kaartverkoop was een enorme chaos. Om 05.00 uur stond ik al bij De Meer. Om 09.00 uur ging de deur open en om 09.02 uur waren de kaartjes verkocht. Uiteindelijk kon ik erbij zijn. Puur in combinatie met de herinneringen maakt dit voor mij het mooiste shirt. Qua ontwerp vind ik de shirts uit de jaren ‘70 en begin jaren ‘80 heel gaaf.’ Ook Brian heeft zijn favoriete shirt. ‘Mijn mooiste shirt is het thuisshirt van het afscheid van De Meer. Alle namen die ooit in De Meer hebben gespeeld, staan op het shirt. Het gekke van dit shirt is dat het shirt niet is gedragen tijdens de laatste wedstrijd in De Meer tegen Willem II, maar nog voor de winterstop tijdens Ajax – PSV in het Olympisch Stadion notabene.’

In het boek staan ook vele bijzondere verhalen bij de shirts. Remco geeft alvast een tipje van de sluier. ‘Een bijzonder verhaal gaat over iets dat nooit duidelijk is geworden. Ajax speelde in 1982 tegen Celtic in een blauw shirt met witte streepjes. Er stond geen TDK op of wat dan ook, alleen het logo van Ajax. Het verhaal gaat dat de tas met shirts gestolen is bij aankomst in Glasgow. Thuis speelde Ajax met het gewone shirt, maar er wordt gezegd dat ze uit in een trainingsshirt speelden. Er is iets met het shirt gebeurd, al is dat lastig te traceren’, aldus Remco, waarna ook Brian ook een opvallend feitje rond het Ajax-shirt opnoemt. ‘Ajax heeft een keer in China gevoetbald. Toen speelden ze met Chinese bedrukking op de rug. Stond er El Ghazi of Schöne in het Chinees op de rug. Alleen aan het rugnummer kan je in zo’n geval een speler koppelen aan het shirt.’

Het boek kent nog veel meer van dergelijke prachtige anekdotes en verhalen opgetekend door Jaap Visser. Vanaf juni ligt het boek in de winkels, al is nu al mogelijk om het boek te pre-orderen. Wie voor 1 mei bestelt, ontvangt bovendien meerdere leuke extra’s. De website van Kick uitgevers vind je hier!

Onder de klanten die reeds een pre-order hebben geplaatst of nog zullen plaatsen de komende weken verloot Kick uitgevers bij elk afzonderlijk boek (standaard-, Jari-, Stanley- en Dennis editie) één uitnodiging voor twee personen om bij de officiële boekpresentatie begin juni aanwezig te zijn én op dat moment ook het boek en een goodiebag als één van de eersten in ontvangst te mogen nemen.

Bart Veenstra (Twitter: @Bart_Veenstra | e-mail: b.veenstra@ajaxshowtime.com)