Exact een maand na het demasqué in De Kuip aast Ajax woensdag op revanche tegen Feyenoord. In de halve finale van de TOTO KNVB-beker treffen de Amsterdammers een opponent die in de laatste ontmoeting Ajax naar de slachtbank leidde: 6-2. Aan Erik ten Hag en consorten de taak het anders aan te pakken dan tijdens de laatste Klassieker. Een analyse aan de hand van veel beelden die laten zien wat er toen finaal misging.

Ajax mist op 27 januari in Rotterdam Zuid linksback Nicolás Tagliafico. Maximilian Wöber is net vertrokken naar Sevilla en Erik ten Hag moet kijken hoe hij de linksback vervangt. Ten Hag besluit miljoenenaanwinst Lisandro Magallán zijn Eredivisie-debuut te gunnen en posteert Daley Blind links in de verdediging. Na een goed begin, wordt tegen Robin van Persie en zijn ploegmaten pijnlijk zichtbaar hoe de stabiele defensieve formatie van voor de winterstop in verval is geraakt. Na vier tegengoals tegen sc Heerenveen krijgt Ajax-keeper André Onana er in de havenstad zes om zijn oren.

Het is het gevolg van slechte defensieve omschakeling, wanorde achterin en een negatieve samenloop van omstandigheden. Dit terwijl het eerste kwartier nog uitstekend verloopt. Ajax is fel, zet hoog druk en Feyenoord komt er simpelweg niet aan te pas. Kasper Dolberg lost al gauw een schot en Lasse Schöne benut in de achtste minuut een vrije trap. Ajax deinst niet terug en gaat na de treffer vrolijk verder waarmee het bezig is. Met veel man op de helft van de tegenstander lokt het Feyenoord naar de zijkanten, om ze vervolgens tot aan het eigen zestienmetergebied terug te drukken. Het resulteert in paniek achterin bij Sven van Beek, woensdag geschorst, en een kans voor opnieuw Dolberg.

Sven van Beek levert onder druk de bal in, seconden later krijgt Dolberg een schietkans.

Na een kwartier valt Feyenoord voor het eerst aan, als Ajax ietwat terugzakt op eigen helft. Robin van Persie zakt iets uit naar de zijkant, Jens Toornstra staat daar al. Eerstgenoemde wordt aangespeeld en bedient Steven Berghuis. De bal is nog steeds aan de rechterkant, maar het centrum van Ajax ligt wagenwijd open. De Ligt is meegelopen met Van Persie, en Magallán, als mandekker pur sang, heeft enkel oog voor Toornstra en niet voor de ruimte die hij achter laat nabij Onana. Berghuis krijgt even later de bal terug en liefst vier spelers van Ajax hebben enkel oog voor de buitenspeler van Feyenoord en de bal. In het strafschopgebied van Ajax ligt een enorm gat en Toornstra maakt er optimaal gebruik van.

De tegengoal brengt Ajax van de leg, want het team valt kort hierna totaal uiteen. Een deel van de aanvallend ingestelde spelers blijft hoog druk zetten, maar de andere spelers lopen achteruit. Het zorgt voor zeeën van ruimte voor Feyenoord om om te schakelen en de ploeg van Giovanni van Bronckhorst doet dat uitstekend. Zie onderstaande scène: Ajax zet druk, maar niet iedereen doet mee. Een deel loopt vooruit, het het andere deel achteruit. In no-time staat de thuisploeg met een overtal aan de overkant en Berghuis, aangever bij de eerste goal, rond de 2-1 prima af. De positionering van Dusan Tadic, Frenkie de Jong en Donny van de Beek zegt alles: de – op papier – linksbuiten en centrale middenvelders zijn de spelers die het dichtstbij de aangever en doelpuntenmaker staan.

Donny van de Beek en drie andere Ajacieden lopen achteruit, terwijl de aanvallend ingestelde spelers juist vooruit lopen. Het zorgt bij Feyenoord voor alle ruimte om om te schakelen.

Het probleem van Ajax duidelijk zichtbaar: een deel van het team loopt vooruit om druk te zetten, de Ajacieden achter hen lopen juist achteruit. Het veld wordt groot, Ajax is allerminst compact met een enkele pass heeft Feyenoord ineens alle ruimte om een gevaarlijke aanval op te zetten.

Jens Toornstra duikt op aan de rechterkant, aanvaller Dusan Tadic moet hem zien tegen te houden. Bij de tweede paal kan Steven Berghuis de bal binnen werken, Frenkie de Jong en Donny van de Beek kunnen een tegendoelpunt niet voorkomen. Ondertussen staan Daley Blind en Lisandro Magallán aan de rand van de zestienmeter.

Gelukkig voor Ajax geeft Feyenoord de Amsterdammers mogelijkheden om terug te komen in de wedstrijd. Net als Ajax zijn de aanval en defensie van de Rotterdammers in de eerste helft niet goed op elkaar afgestemd, waardoor Ajax meermaals de ruimte krijgt om haar geliefde voetbal te spelen. Middels de opbouw komen de Ajacieden tot kansen, zoals hieronder ook is te zien. Feyenoord zet slechts gedeeltelijk druk, waardoor Frenkie de Jong de bal oppikt en slechts één pass nodig heeft om Ziyech in de een-tegen-een te zetten. Niet veel later ligt de bal in het net.

Ajax kan echter niet lang genieten van de gelijke stand, want nog voor rust staat het opnieuw achter. Wéér sluit men niet goed aan, waardoor dit keer een doeltrap van Onana resulteert in een counter van Feyenoord. Sven van Beek wint het kopduel, Magallán verliest het duel en heft vervolgens het buitenspel op, Van Persie laat de bal slim lopen en staat seconden later alleen voor de keeper. Opnieuw ligt het centrum helemaal open en is De Jong, de centrale middenvelder, de laatst overgebleven Ajacied.

Wie denkt dat Ajax beter uit de kleedkamer zal komen, heeft het mis. Tien minuten na rust beslist Van Persie (zie hieronder) het duel. Magallán laat de spits uit zijn rug lopen en Van Persie heeft in het doelgebied van Ajax genoeg ruimte om de bal binnen te werken. Het vertelt het verhaal van de Amsterdammers in Rotterdam. Het centrum, de plaats waar statistisch gezien de gevaarlijkste kansen uit kunnen voortkomen, ligt helemaal open en de omschakeling van balverlies naar balbezit is niet wat het is geweest.

Tel daarbij op dat Ajax in de tweede helft achter de feiten aanloopt en de persoonlijke duels nauwelijks wint en het is een verloren wedstrijd. Dit komt ook sterk terug bij de 5-2 van Tonny Vilhena. Tadic speelt Klaas-Jan Huntelaar in, hij verliest de bal en er ontstaat een vier-tegen-twee-situatie in het voordeel van de Amsterdammers. De Ajacieden verliezen hun fysieke duels en Feyenoord komt er als een speer uit. Ajax is ineens in ondertal door de slechte defensieve omschakeling en een lage teruggetrokken voorzet volstaat voor Vilhena om de 5-2 te maken.

Seconden voor dit fragment heeft Dusan Tadic de bal gespeeld op Klaas-Jan Huntelaar en de aanvaller de bal verloren. In principe is er nog niets aan de hand, want Ajax is in overtal met vier tegen twee.

Seconden en een paar verloren duels later is dit echter de situatie. Aansluiting ontbreekt totaal en een teruggetrokken voorzet volstaat voor Tonny Vilhena om te scoren.

Toch kansen voor Ajax? Ja zeker

Wie na het terugzien van deze screenshots denkt dat Ajax kansloos is in De Kuip, heeft het bij het verkeerde eind. De Amsterdammers speelden in een defensief andere samenstelling en kenden een totale offday. Noussair Mazraoui was niet helemaal fit en Tagliafico was geblesseerd. Hierdoor vormden Magallán en De Ligt een nieuw centraal verdedigingsduo, wat zichtbaar nog zijn gebreken kende. Tegen Real Madrid heeft Ajax laten zien waartoe het in staat is als de omschakeling van balverlies naar balbezit wel op orde is. De Madrilenen kwamen nauwelijks in hun spel en Ajax oogste ondanks de nederlaag veel lof bij alles en iedereen.

Als Ajax Real Madrid het lastig kan maken door goed om te schakelen en druk te zetten, is Feyenoord al helemaal een potentiële prooi. De Rotterdammers zijn op papier minder dan Real Madrid en hebben het zichtbaar moeilijk wanneer tegenstanders hun het voetballen onmogelijk maken. Dit liet Ajax slechts een kwartier zien in De Kuip, maar FC Groningen negentig minuten. Ajax-huurling Kaj Sierhuis en zijn teamgenoten zetten volle bak druk tot aan de laatste lijn van Feyenoord en wonnen uiteindelijk met 1-0. Feyenoord werd zó uit hun spel gehaald, dat ze tot de minste balaanrakingen in de vijandelijke zestien kwamen sinds 2010.

Ajax heeft, zoals hierboven te zien, een goed voorbeeld van hoe Feyenoord te bestrijden. Het fijnste hierbij is dat de ploeg van coach Erik ten Hag weet dat ze met volle pressing en ruimte in hun rug kunnen spelen. Dit is niet nieuw en brengt Ajax juist in hun kracht. Wanneer Ajax immers snel de bal verovert, heeft men snel de bal terug om hoog op het veld het spel te maken. Veroveren ze iets dichterbij hun eigen zestienmetergebied de bal, heeft Ajax de lopende mensen en snelheid met onder meer David Neres om Feyenoord pijn te doen in de omschakeling.

Rol van de backs

De rol van de backs is hierbij van belang. Daley Blind liet in de beginfase van de vorige Klassieker zien wat voor meerwaarde hij heeft in balbezit. De Ajacieden die voorin staan hebben veel vrijheid in waar ze lopen en opereren vaak aan de binnenkant, ofwel de halfspaces. Deze voetbalterm beschrijft de ruimte tussen de zijlijn en zestienmeter. Doordat de aanvallers van Ajax vaak in deze ruimtes opereren hebben de backs van Ajax de keuze om hen aan te spelen aan de binnenkant, of zelf te overlappen. Blind maakte in de beginfase van Feyenoord - Ajax met name van het eerste gebruik. Middels een chip speelde Blind een aanvaller van Ajax vrij, waar vervolgens gevaar uit voortkwam. Aan Tagliafico woensdag de taak eenzelfde rol te vertolken.

De aanvallende variatie en verbeterde omschakeling van balbezit naar balverlies kunnen Ajax kansen en Feyenoord problemen opleveren. De Rotterdammers komen het liefst in de duels, maar met continue beweging en lopende mensen is dit moeilijk te bewerkstelligen. In de eerste Klassieker was Ajax statisch en slordig in de eindfase, waardoor Feyenoord in haar kracht kwam. Als Ajax geleerd heeft van de vorige wedstrijd en haar revanchegevoelens kan omzetten in kwaliteiten, is er veel mogelijk. Kansen krijgt Feyenoord vaak genoeg tegen, Ajax is daarbij juist de ploeg die de meeste kansen creëert. Is Ajax effectief voorin en verdedigen ze als team, zijn ze beter dan Feyenoord. Denken ze als individuen en verdedigen ze niet de ruimte maar de man en bal, dan weet Ajax waartoe de thuisploeg in staat is.

Woensdagavond om 20.45 uur staat Feyenoord - Ajax op het programma. De laatste editie tussen beide teams in het bekertoernooi ging voor Ajax met 1-0 verloren. Ze hebben de laatste jaren echter vaak genoeg laten zien een resultaat te kunnen boeken in Rotterdam. Dit is woensdag opnieuw nodig om voor het eerst sinds 2014 de finale te halen. Dan kan Ajax zich opnieuw revancheren van een debacle: de 5-1 tegen PEC Zwolle.

Sjors van Veen (Twitter: @SjorsvVeen | e-mail: sjorsvanveen@live.nl)