In de verloren topper tegen PSV gingen er veel dingen mis aan Ajax’ zijde, maar misschien nog wel het meest schrijnende was het totale gebrek aan verzorgde aanvalsopbouwen van achteruit. Ajax oogde aan de bal lamlendig en creëerde nagenoeg niets vanuit open veldspel. Een analyse van de povere Ajax-opbouw tegen PSV.

Na de zevende verloren topwedstrijd onder Ajax-trainer Alfred Schreuder zwengelen de kritiek op zijn persoon en de Ajax-selectie (opnieuw) stevig aan. Ajax oogde tegen PSV machteloos en dat terwijl de Amsterdammers maar liefst 63% balbezit hadden. Een enorm veldoverwicht waar niets mee werd gedaan. In de eerste helft raakte Mohammed Kudus de paal na een hoekschop en in de slotfase maakte invaller Lorenzo Lucca de wedstrijd nog spannend door een opportunistische bal van Steven Berghuis binnen te werken. Maar uitgespeelde kansen? Nee, die creëerde Ajax tegen PSV niet.

En dat baart zorgen. Al helemaal omdat Ajax dit seizoen tot dusver in iedere grote wedstrijd maar moeizaam aan voetballen toekomt. Tegen PSV maakte Schreuder de harde keuze om Daley Blind te passeren, maar zonder de uitzonderlijke passingkwaliteiten van Blind werd de Ajax-opbouw al helemaal lamgelegd. Waarom slaagde Ajax er zondag keer op keer niet in om de voetballende oplossingen te vinden?

Positionering in de opbouw

PSV zette in de openingsminuten van de wedstrijd opvallend hoog druk, maar al snel werd duidelijk dat dit slechts een kortstondige tactiek was. De Eindhovenaren zakten in en gaven Ajax na vijf minuten vrij baan om in de laatste linie op te bouwen. De veldbezetting van Ajax was in dergelijke situaties in balbezit als volgt:

• Controlerende middenvelder Edson Álvarez zakt uit tussen centrumverdedigers Jurriën Timber en Calvin Bassey
• Backs Jorge Sánchez en Devyne Rensch kunnen hierdoor hoger op het veld spelen
• Steven Berghuis komt kort voor de laatste lijn te staan

Deze uitgangspunten zijn begrijpelijk en zouden Ajax normaliter in staat moeten kunnen stellen om van achteruit de weg naar voren te vinden. Sánchez en Rensch kunnen zich diagonaal positioneren ten opzichte van de buitenspelers voor zich, Steven Bergwijn en Dusan Tadić, en daarmee PSV-ers tot lastige keuzes dwingen. Met de beweeglijke Kudus onder spits Brian Brobbey moet Ajax bij machte zijn om naast de backs en buitenspelers nog meer mensen tussen de linies vrij te kunnen krijgen.

Dat dit tegen PSV niet het geval blijkt, is terug te leiden tot drie oorzaken.

I. Verkeerde keuzes aan de bal

Zonder Blind vrij te pleiten van zijn beduidend mindere spel dit seizoen, kan wel worden geconcludeerd dat zijn passing van achteruit tegen PSV node werd gemist. Timber, Álvarez en Bassey kwamen van achteruit zowel kwalitatief als kwantitatief niet in de buurt van de passes die Blind gemiddeld per wedstrijd verstuurt.

Dat dit, in balbezit, achterste trio het niveau van Blinds passes niet haalt, is geen schande. Blind behoort statistisch gezien ook dit seizoen namelijk tot de beste passers van Europa. Maar dat het niveauverschil tussen hem en Timber, Álvarez en Bassey zó groot is, is wel zorgwekkend. Door het structureel breien achterin werd Ajax tegen PSV nauwelijks gevaarlijk. De onderstaande situatie in de twaalfde minuut legt een pijnlijk probleem bloot.

Het is een perfecte demonstratie van de manier waarop Ajax tegen PSV tracht op te bouwen. De opties vooruit liggen er op veel momenten echt wel, maar de drie spelers achterin - en in dit voorbeeld Timber - hebben hun blik onvoldoende vooruit staan. Dat verkeerde kijkgedrag in combinatie met een te lage handelingssnelheid en een ogenschijnlijk gebrek aan zelfvertrouwen en lef om ballen vooruit te spelen, maken dat Ajax vervalt in het achterin rondbreien van de bal. Dat Álvarez tegen PSV bijna zes keer zo vaak de bal raakt als Brobbey illustreert dit.

II. Statische mensen zonder bal

Waar in veel gevallen de spelers aan de bal de verkeerde keuze maken, worden zij ook regelmatig niet bepaald geholpen door hun medespelers. Johan Cruijff zei altijd dat degene zonder bal bepaalt waar en hoe hij wordt aangespeeld en in dit opzicht gaven Ajacieden zonder bal tegen PSV op sommige momenten ook niet thuis.

Als een speler achterin de keuze maakte om breed of terug te spelen in plaats van vooruit, veranderden meerdere Ajax-spelers in statische poppen. Of dit een gebrek aan onderlinge afstemming of frustratie om het niet geven van een voorwaartse bal is, is moeilijk te zeggen. Maar het is een feit dat de beweging van de mensen zonder bal tegen PSV op veel momenten ondermaats was. Te veel op één tempo, of zelfs helemaal geen beweging. Op die manier kunnen de spelers achterin de bal al helemaal amper kwijt bij een ploeggenoot hoger op het veld.

III. Slechte uitvoering

Naast de verkeerde keuzes aan de bal en statische mensen zonder bal, waren er tegen PSV ook nog een paar momenten dat er iets anders misging in de opbouw. Op die momenten vond Ajax met een goede pass wél vrije mensen (tussen de linies), maar was vervolgens de technische uitvoering aan de bal slecht. Het is schrijnend om te zien hoe het zwakke Ajax zichzelf op deze kansrijke momenten in de voet schoot.

Conclusie

Verkeerde keuzes, een slechte uitvoering aan de bal en te veel statische mensen zonder bal. Het zijn zeker niet de enige problemen die Schreuder bij Ajax heeft, maar de grote problemen in de opbouw zullen Schreuder ongetwijfeld kopzorgen baren. De oefenmeester laat Ajax niet attractief voetballen en bovendien zijn de resultaten in topwedstrijden ondermaats. Het opstellen van Blind is gezien het duidelijke gemis aan een passer achterin een must om de opbouw te stroomlijnen, maar het is inmiddels duidelijk dat daarmee nog lang niet alle problemen zijn opgelost bij Ajax.

Thijs Zwagerman (Twitter: @ThijsZwagerman | e-mail: t.zwagerman@ajaxshowtime.com)