Een week na de armoedige oorwassing in Eindhoven krijgt Ajax in de bekerfinale de kans om zich te revancheren van de 3-0 nederlaag tegen PSV. In De Kuip zal er echter een hoop anders moeten dan afgelopen weekend in het Philips Stadion. In deze analyse vijf problemen én mogelijke oplossingen waarmee Ajax aanstaande zondag alsnog kan afrekenen met PSV.

Probleem 1: Slechte veldbezetting

Ajax heeft tijdens de verloren topper tegen PSV 64% balbezit en verstuurt in totaal 629 passes, maar liefst 286 meer dan PSV. Toch creëert Ajax vanuit dit enorme overwicht in balbezit nauwelijks gevaar in Eindhoven en schiet het slechts twee keer op doel. Dat Ajax het vele balbezit niet weet om te zetten in attractief en kansrijk voetbal is al maandenlang een probleem. Het zal niet lukken om dit binnen enkele dagen op te lossen, omdat de Ajax-selectie ook simpelweg spelmakers, dribbelaars en creatievelingen mist. Toch kan trainer John Heitinga door zijn ploeg in een andere veldbezetting de mat op te sturen en meer diepgang aan zijn basiselftal toe te voegen wel wat veranderingen doorvoeren die de kans op succes in de bekerfinale vergroten.

Zeker in de eerste helft tegen PSV is het schrijnend om te zien hoe Ajax zich regelmatig opstelt terwijl het van achteruit aan een aanvalsopbouw bezig is. In plaats van dat de Ajacieden gestaffeld en diagonaal van elkaar staan, zodat het veld beter bezet is, er driehoekjes gevormd kunnen worden en er zodoende afspeelmogelijkheden ontstaan, staan de middenvelders en aanvallers van Ajax veelal op dezelfde lijn.

Oplossing 1: Dynamiek zonder bal en diepgang

Naast een veel meer gestaffelde veldbezetting zal Ajax zondag in de bekerfinale veel meer energie in de dynamiek zonder bal moeten leggen. Mogelijk is hierin een belangrijke rol weggelegd voor de nu nog geblesseerde Mohammed Kudus. Tegen PSV hanteerde Ajax zonder Kudus een traag en eentonig tempo, terwijl de inzakkende Eindhovenaren juist uit elkaar getrokken moeten worden met snelle loopacties en een hoog baltempo. De beste kans die Ajax voor de rust creëerde was hiervan het concrete voorbeeld.

Dergelijke loopacties en een verhoging van het baltempo zijn tijdens Ajax’ nederlaag tegen PSV echter een grote uitzondering. Veel vaker is de onderstaande situatie het spelbeeld, waarin Ajacieden hoog op het veld op wandeltempo in beweging zijn en de bal traag van Ajax-speler naar Ajax-speler wordt geschoven. Hierbij wordt zelden een man overgeslagen om tempo in het spel te krijgen en zoeken Ajax-spelers ook nauwelijks naar loopacties in de diepte. Dit zal in De Kuip anders moeten. Mogelijk met de snelheid van Brian Brobbey of Francisco Conceição voorin, of door Steven Bergwijn en Davy Klaassen de opdracht te geven om veel meer diep te gaan zonder bal.

Probleem 2: Gebrek aan lef aan de bal

Dat de veldbezetting van Ajax tegen PSV in het grootste gedeelte van de wedstrijd ondermaats was, staat buiten kijf. Toch is het ook schrijnend om waar te nemen dat het Ajax-spelers op diverse momenten waarop wel degelijk voorwaarts kon worden gespeeld ogenschijnlijk ontbeerden aan het lef om deze bal te spelen. Calvin Bassey werd hiervan in de eerste helft het symbool en het was dan ook niet verwonderlijk dat Heitinga hem al in de rust wisselde. Evenals in de verloren thuiswedstrijd tegen Feyenoord bleek Bassey niet in staat om de eerste fase van de spelopbouw voldoende te verzorgen.

Oplossing 2: Stel comfortabele spelers op

Bassey maakte in Eindhoven een slechte beurt en de kans dat we hem in de bekerfinale opnieuw aan de aftrap zullen zien staan is nihil. Edson Álvarez is terug van een schorsing en zal hoogstwaarschijnlijk centraal achterin spelen, terwijl Grillitsch - mede door de schorsing van Taylor - waarschijnlijk zijn basisplaats als controlerende middenvelder behoudt. Dit kan voor Ajax op dit vlak een uitkomst bieden. Hoewel valt te twisten of Grillitsch en Álvarez in opbouwende zin van de kwaliteit zijn die Ajax zou moeten nastreven, zijn zij op dit moment wel de best beschikbare spelers voor hun rol. In tegenstelling tot de onrustige Bassey zijn Álvarez en zeker Grillitsch namelijk spelers die veel rust aan de bal brengen en graag vooruit voetballen.

Probleem 3: Onzuivere uitvoering

Naast de slechte veldbezetting en het gebrek aan lef aan de bal was de onzuivere technische uitvoering van Ajax in balbezit wellicht nog wel het meest problematisch. Zo’n beetje elke keer als Ajax na enkele risicovrije breedteballen toch de weg naar voren zocht, ging het tegen PSV mis. De rits aan slordige passes en aannames van Ajax tegen PSV is bijna eindeloos. Taylor en Grillitsch speelden ogenschijnlijk eenvoudige openingen richting Bergwijn over de zijlijn, Tadić worstelde met zijn aannames en de kaatsen van Berghuis en Brobbey waren ook vaak niet op maat. Met welk tactisch plan en goede intenties Heitinga zijn spelers het veld ook opstuurt; als de technische uitvoering van de Ajacieden zó ondermaats is zou Ajax het tegen iedere tegenstander moeilijk hebben.

Oplossing 3: Heitinga moet hameren

Hoewel er veel terechte kritiek is op de kwaliteit van de huidige Ajax-selectie, is de technische uitvoering die de spelers afgelopen zondag tegen PSV op de mat legden zwaar onacceptabel en onnodig. De Ajax-spelers in de bovenstaande voorbeelden hebben allemaal de technische bagage om ballen goed aan te nemen en goed te passen of kaatsen. Het enige wat Heitinga kan doen om de technische uitvoering van zijn spelers in de bekerfinale te verbeteren is hameren. Heitinga zal de ploeg op scherp moeten zetten en moeten benadrukken dat een dergelijk technisch zwak optreden onacceptabel en Ajax-onwaardig is. Dan is het vervolgens aan de spelers om de handschoen op te pakken en een fatsoenlijk niveau te halen in passes en aannames. Want de vele slordigheden in het Ajax-spel werden afgelopen zondag bepaald niet veroorzaakt door hoge weerstand van PSV. Zelfs zonder druk en met tijd en ruimte gingen Ajacieden namelijk de fout in.

Probleem 4: Onderlinge afstanden zijn te groot 

Naast de problemen in balbezit doet Ajax tegen PSV ook in verdedigend opzicht de nodige dingen fout. Eén van de grote kwetsbaarheden die Ajax in het Philips Stadion toont is de krakkemikkige onderlinge afstemming, waardoor de afstanden tussen de verschillende linies en spelers véél te groot worden. Ajax oogt bij vlagen als los zand en van een collectief met duidelijke afspraken lijkt weinig sprake. Tegen PSV komt dit al vroeg in de wedstrijd bloot te liggen.

Dergelijke situaties komen afgelopen zondag meermaals voor en kosten Ajax indirect ook het tweede en derde tegendoelpunt. De onderlinge afstanden tussen de Ajacieden zijn veel te groot en zowel vanuit de technische staf als de spelersgroep zelf lijkt er niemand bij machte om dit op het veld te herstellen. Zoals al vaker als Álvarez ontbreekt op het middenveld valt vooral in die linie de matige afstemming tussen de overige middenvelders op. Klaassen en Taylor vormen in de tweede helft de double pivot, maar zakken in verdedigend opzicht hard door het ijs.

Oplossing 4: Lager opvangen en controle inbouwen

Dit verdedigende probleem is een serieus probleem voor Ajax. De terugkeer van de geschorste Álvarez maakt in dit opzicht al een wereld van verschil, maar als de overige Ajacieden zich niet bewust zijn van hun onderlinge afstanden en de afstemming tussen verschillende linies en medespelers opnieuw ontbreekt, dan kan Álvarez dat niet in zijn eentje compenseren. Om Ajax meer zekerheid te geven en zijn spelers handvatten aan te reiken, zou Heitinga er in de bekerfinale voor kunnen kiezen om PSV structureel lager op het veld op te vangen. Aangezien de Eindhovenaren toch nauwelijks opbouwen en al in een vroeg stadium de lange bal richting spits De Jong hanteren, is dit een logische en veilige optie. Verder zullen Heitinga en zijn staf de nadruk moeten leggen op minimaal één middenvelder die ook al in balbezit van Ajax de controlere bewaakt, zodat andermaal een open huis achterin wordt voorkomen.

Probleem 5: Kopkracht van PSV

Ajax is al twee seizoenen lang ontzettend kwetsbaar bij voorzetten vanaf de flank. Dit seizoen kregen de Amsterdammers alleen in de competitie al maar liefst dertien tegendoelpunten uit voorzetten. Dit is het meest van alle Eredivisie-clubs, een beschamende statistiek. Zet daar de extreme kracht van PSV uit voorzetten tegenover (met twintig doelpunten uit voorzetten is PSV de best scorende Eredivisie-ploeg op dit vlak) en het is duidelijk dat het contrast niet groter kan zijn.

Afgelopen zondag scoorde PSV het openingsdoelpunt uit een voorzet. Het kopdoelpunt van De Jong kwam letterlijk uit de lucht vallen, maar in figuurlijke zin was dit natuurlijk niet het geval. Met Álvarez herbergt de Ajax-selectie slechts één écht goede kopper en de Mexicaan ontbrak tegen PSV. Naast doelpuntenmaker De Jong heeft PSV ook goede koppers in Branthwaite, Ramalho, Til en Sangaré. De Eindhovenaren speelden hier tegen Ajax op in door veelvuldig de vroege voorzet te hanteren.

Oplossing 5: Meer druk op voorzetten

In de kopduels met PSV-ers kan Ajax niet veel anders doen en moet het simpelweg zijn meerdere erkennen in de luchtmacht van PSV. In aanloop naar mogelijke kopduels in het Ajax-strafschopgebied kan Ajax echter wel wat meer brengen dan dat het afgelopen zondag deed. In de bekerfinale zal het cruciaal worden om felle en meer druk te ontwikkelen op de PSV-spelers die de vroege voorzet inbrengen. In de onderstaande situatie krijgt rechtsback Teze bijvoorbeeld behoorlijk wat tijd en ruimte om een voorzet te geven.

Thijs Zwagerman (Twitter: @ThijsZwagerman | e-mail: t.zwagerman@ajaxshowtime.com)