Door de jaren heen is er altijd volop geschreven over het wel en wee van Ajax en zo zijn daar ook talloze boeken uit ontstaan. Verhalen die menig Ajacied nog tot in lengte van jaren blijft herinneren, maar ook nieuwe inzichten uit eerdere gebeurtenissen worden vaak tot boekvorm verheven. In de 'Ajax Boekenkast' spreken we met auteurs van Ajaxboeken die deel uitmaken van de recente en minder recente historie van de club. In deel 7: Menno de Galan over ‘Ajax in Crisis’ uit 2023.

Menno de Galan is schrijver en redacteur bij Nieuwsuur. Door de jaren heen schreef hij meerdere Ajax-boeken over verschillende tijdperken in de clubgeschiedenis. In november 2023 verscheen zijn boek Ajax in Crisis, over de moeilijke tijden die de Amsterdamse club doormaakt sinds het opstappen van Marc Overmars naar aanleiding van grensoverschrijdende berichten aan vrouwelijke medewerkers van de club. Voor een gesprek over dit boek en goede hoop voor de toekomst van Ajax, spreken we met de schrijver af in Amersfoort.

‘Dat was al op heel jonge leeftijd, toen ik nog in Halfweg woonde’, weet De Galan het moment dat hij de liefde voor Ajax vond. ‘Dat moet ergens tussen midden jaren zestig en 1967 zijn geweest. Toen ben ik verhuisd naar Roden in Drenthe, maar ik weet dat ik in Halfweg Het Parool las en met mijn vader naar Sport in Beeld (voorloper Studio Sport, red.) keek op zondagavond. Ik was vroeg rijp als Ajax-supporter. Ik ging weleens naar het stadion, maar dan met een vriend van de lagere school. Zijn vader ging weleens naar een wedstrijd en dan ging ik mee, maar de belevenis kwam meer uit kranten en uit de verslagen die ik herschreef. Daar maakte ik dan mijn eigen verhaal van.’

Voor De Galan is er één wedstrijd die er voor hem meteen uitspringt als hij denkt aan zijn jongere jaren. ‘Dat is gek genoeg geen wedstrijd van Ajax, maar wel van Johan Cruijff: een interland waarin hij van het veld wordt gestuurd. Die wedstrijd maakte blijkbaar zoveel indruk op mij’, vertelt de schrijver. ‘Omdat ik het zo zielig vond. Ik dacht: de scheidsrechter en de tegenpartij moeten hem hebben. Hij wordt ten onrechte van het veld gestuurd, omdat hij te goed is. Inmiddels weet ik dat er iets aan ten grondslag lag. In die wedstrijd was hij, net als bij Ajax, altijd aan het praten en had hij commentaar op de scheidsrechter. Maar als klein jongetje zag ik dat niet. Ik vond het vooral zielig voor hem.’

Vanuit het herschrijven van wedstrijdverslagen, waarin De Galan vooral nadruk legde op het gedetailleerd beschrijven van de doelpunten, maakte de auteur van zijn passie zijn beroep. ‘Het is weliswaar werk. Zeker aan het laatste boek heb ik als een bezetene gewerkt, omdat het de winkel in moest. Maar het moment dat ik wist dat ik er mijn werk van wilde maken, was nadat mijn eerste boek uitkwam over de opkomst en ondergang van Pim Fortuyn, ‘In de ban van Fortuyn’. Toen dat bij de uitgever lag, dacht ik: ik wil meer. Ik dacht aan een boek over het Ajax van mijn jeugd, dat werd ‘De Trots van de Wereld’. Voor mij stond wel als een paal boven water dat ik niet alleen een hosannaverhaal wilde schrijven. Ik wilde een verhaal schrijven over de opkomst en ook weer de ondergang van een geweldig team, ook vanuit het perspectief van de spelers en de voorzitter (Jaap van Praag, red.) en penningmeester (Henk Timman, red.), die heel bekend waren in die tijd.’

‘Het vertrek van Overmars heeft natuurlijk enorme sportieve gevolgen, maar het begint met iets maatschappelijks’

De Galan schreef al meerdere boeken over Ajax, maar de redacteur van Nieuwsuur houdt zich in zijn dagelijkse werkzaamheden niet per se met sport bezig. Een belangrijke reden om het boek ‘Ajax in Crisis’ te schrijven, was voor De Galan dat hij in de zomer van 2023 een tip kreeg over de gang van zaken bij Ajax. Of dit het voordeel is van het feit dat hij geen sportjournalist is? ‘Ik heb de illusie dat het met dit boek wel zo is. Sommige mensen weten ook dat ik al veel over Ajax heb geschreven. Wellicht helpt dat, al zou je dat aan die mensen zelf moeten vragen. Ik ga niet over één nacht ijs en ben echt geïnteresseerd in het wel en wee van de club. De sportjournalistiek is ook geïnteresseerd, misschien niet van dag tot dag, maar wel van wedstrijd tot wedstrijd. Ik neem dat als gegeven en wil daar omheen werken. Ik ben geïnteresseerd in hoe het bestuurlijk zit en hoe Ajax wel of niet een afspiegeling is van de Nederlandse samenleving. Ik begin dit boek daarom ook met de uitzending van BOOS over The Voice of Holland en het effect daarvan op de directie van Ajax. Dat is natuurlijk een maatschappelijk fenomeen, niet zozeer een sportief fenomeen. Het vertrek van Overmars heeft daarna natuurlijk enorme sportieve gevolgen, maar het begint met iets maatschappelijks.’

Anderhalf jaar na het vertrek van Overmars staat Ajax voor een nieuwe start onder een eveneens nieuwe directeur voetbalzaken: Sven Mislintat. In juni krijgt De Galan een anonieme tip, die uiteindelijk zal leiden tot zijn boek ‘Ajax in Crisis’. ‘In eerste instantie dacht ik: ik moet er niks mee’, vertelt de schrijver. ‘Ik was namelijk bezig met een ander project, over mijn jeugd, en wilde een keer ergens anders over schrijven dan Ajax. Na het eerste gesprek dacht ik: dit is heel interessant. Toen heb ik een tweede afspraak gemaakt met de (anonieme) tipgever en daarna dacht ik: ik heb nu zo’n informatievoorsprong. Ik moet er iets mee. Als ik het nu niet doe en een ander wel, heb ik daar later spijt van. Ik wilde mijn informatievoorsprong snel uitbouwen. Dat is ook de reden waarom ik op een snelle publicatie heb aangedrongen, omdat ik als de dood was dat iemand anders met deze informatie aan de haal zou gaan.’

Tussen het vertrek van Overmars en de komst van Mislintat kende Ajax een periode zonder directeur voetbalzaken. ‘Ajax aarzelde maar om een nieuwe directeur voetbalzaken aan te stellen, omdat Ajax lange tijd dacht zonder te kunnen’, stelt De Galan. ‘Dat bleek dus niet het geval, want een club zonder directeur voetbalzaken, en zonder voetbalcommissaris destijds, is een gekortwiekte club. Daar kwam Ajax ook wel achter, maar dus veel te laat. Wat betreft communicatie en het doen van mededelingen door de club zelf, daarin was de directie van Ajax geen ster. De geïnteresseerde buitenstaander of journalist moest het doen met mededelingen die door de club zelf naar buiten gebracht werden. Ik heb er naar mijn mening een oordeel over geveld dat geen losse flodder is, maar het is niet gebaseerd op een enorme hoeveelheid nieuws dat door Ajax zelf is gepubliceerd.’

‘Ajax dacht het lange tijd zonder directeur voetbalzaken te kunnen’

Alex Kroes zal vanaf 15 maart 2024 officieel in functie treden als algemeen directeur van Ajax, maar was eerder met de club in gesprek om de opvolger van Marc Overmars te worden als directeur voetbalzaken. ‘Daar is alles misgegaan wat mis kon gaan’, stelt De Galan. ‘Waar het sportieve verval is ingezet in september 2022 met de nederlaag tegen Liverpool (2-1), daar is bestuurlijk het verval ingezet met alle perikelen rondom Alex Kroes als mogelijke nieuwe directeur voetbalzaken. Ajax dacht het lange tijd zonder directeur voetbalzaken te kunnen, maar een club met zo’n gelauwerde talentenopleiding kan dat niet. Een club ook dat zulk moeilijk voetbal speelt. Aanvallend en verzorgd voetbal klinkt altijd zo eenvoudig, maar het is zo gruwelijk moeilijk.’

De Galan benadrukt nogmaals dat Ajax heel slecht gehandeld heeft inzake de opvolging van Overmars. ‘Zo’n club kan het zich niet veroorloven om zaken zo te verkwanselen en dat is wat Ajax naar mijn mening echt heeft gedaan. Ze dachten het zelf wel te kunnen met Van der Sar, Hamstra en Huntelaar, maar ze konden het niet zelf. Het is een gruwelijk moeilijke positie, die moet je meteen bezetten. Dan hebben ze iemand op het oog, Alex Kroes, en dat lukt dan niet om allerlei redenen. Daar is de club veel slechter van geworden.’

‘Binnen Ajax wordt er binnen bepaalde geledingen kwaad gesproken over de manier waarop hij zich heeft uitgelaten’

In het boek ‘Ajax in Crisis’ spreekt Kroes zich kritisch uit over de gang van zaken bij Ajax op voetbaltechnisch vlak. Vooral Mislintat wordt door de voormalig jeugdspeler van de Amsterdamse club hard aangepakt. Zo wordt de Duitser door Kroes een ‘meesteroplichter’ en een ‘charmante zwendelaar’ genoemd. De Galan denkt dat men binnen Ajax niet al te blij is met deze woorden van Kroes. ‘Binnen Ajax wordt er binnen bepaalde geledingen kwaad gesproken over de manier waarop hij zich heeft uitgelaten, volgens mij. Los van het feit dat hij het tegen mij heeft gezegd, neem ik het hem helemaal niet kwalijk. Natuurlijk is het mooi voor mij als schrijver, maar als hij het tegen een ander had gezegd en ik had het ergens gelezen, had ik het ook gewaardeerd.’ Dat Kroes toestemming gaf om met naam en toenaam in het boek te verschijnen, geeft volgens De Galan ook de persoonlijkheid van de aanstaande algemeen directeur aan. ‘Hij heeft niks te verbergen en heeft tegelijk een soort directheid, die we niet gewend zijn van bestuurders.’ Na hem gesproken te hebben voor zijn boek heeft De Galan een goed gevoel over het functioneren van Kroes bij Ajax. ‘Een gevoel van opluchting vooral. Het is iemand die verantwoording neemt voor zijn citaten en zich niet schaamt voor zijn optreden. Ik kan daar niets negatiefs in zien.’

De laatste twee seizoenen hebben er veel wisselingen plaatsgevonden op belangrijke posities binnen Ajax. Hiernaast lijkt de vereniging, die 73 procent van de aandelen bezit, een steeds grotere rol te spelen in het aandragen van nieuwe beleidsbepalers. ‘Ik ben ervan overtuigd dat Alex Kroes een man is van deze vereniging’, zegt De Galan. ‘Vanaf het moment dat Ajax naar de beurs is gegaan, heb je te maken met een directie en een Raad van Commissarissen. Maar de vereniging is grootaandeelhouder en die kun je niet passeren. De hele coup van Cruijff is begonnen in de vereniging en zij hebben zich nu weer geroerd. De vereniging is een belangrijk orgaan binnen Ajax, omdat deze zich niet laat wegzetten. De vereniging is hypergevoelig voor het DNA van Ajax. Op het moment dat de vereniging denkt dat het niet goed gaat met Ajax, grijpt het in. Terug naar Alex Kroes: dat is een man van de vereniging. Daarom ben ik zo benieuwd naar hem als algemeen directeur. Enerzijds omdat hij het vak van bestuurder beheerst en anderzijds omdat hij een echte Ajacied is.’

Nieuwe bestuursraad

Ernst Boekhorst werd aan het begin van het seizoen benoemd als nieuwe voorzitter van de bestuursraad, gekozen door de leden van de vereniging. Eerder was hij onder meer betrokken bij de sponsoring van de club. ‘Ik zie in hem een goede bestuurder’, is de mening van De Galan. ‘Een man die het klappen van de zweep kent bij Ajax en ook de omgeving van de voetbalclub goed in de gaten heeft. Ik heb wel het idee dat hij dit kan, maar dit moet ook nog blijken. Hij moet ook vreselijke eerste weken hebben doorgemaakt, al geeft dat geen goed beeld van waar de bestuursraad nu staat en wat er nu gaat gebeuren. Maar ik heb geen negatief voorgevoel over hem.’

Een andere naam die er volgens De Galan echt uitspringt binnen de bestuursraad is die van René Zegerius. ‘Dat belooft wat’, stelt de schrijver. ‘Het is een interessante man met wellicht goede voelsprieten in de club zelf en ook in Amsterdam. En het is een echte Ajacied’, zegt De Galan, die daarin ook de rol benoemt van de echtgenote van Zegerius, VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgöz. ‘Als zij zich op één gebied heeft bewezen de afgelopen campagne, is dat zij een rotsvaste Ajacied is. Ik zie dit echt als een soort powerkoppel voor Ajax. Ook na de verkiezingen, die hebben daar helemaal geen afbreuk aan gedaan. Puur door het uitdragen van hun warm-menselijke gevoelens voor Ajax. Ik krijg er in ieder geval warme gevoelens bij.’

Kroes kritisch op transferbeleid Ajax: ‘Dat is geen brevet van vermogen of compliment aan diegenen die daarvoor verantwoordelijk waren’

Met de start van Kroes bij Ajax in aantocht zijn veel mensen benieuwd wat de nieuwe algemeen directeur als eerste zal doen in deze functie. Eerder verschenen in de media de verhalen dat Kroes het personeelsbestand van Ajax zou willen inkrimpen. ‘Dat heb ik ook gelezen, maar heeft hij dat ergens gezegd?’, vraagt De Galan zich af. Ik vraag me af of hij daadwerkelijk op dat vlak gaat snoeien. Mijn gevoel zegt wel dat hij een daadkrachtig bestuurder zal zijn en dat hij na verloop van tijd, niet meteen, zal denken: hier moet wat gebeuren en moet ik ingrijpen. Maar hij heeft zelf nog nergens gezegd wat hij gaat doen. Ook niet tegen mij. Het enige wat hij wel heeft gezegd, en daarin ben ik het met hem eens, is dat de afgelopen twee transferzomers tot de slechtste van de clubgeschiedenis behoren. Dat is geen brevet van vermogen of compliment aan diegenen die daarvoor verantwoordelijk waren.’

Tot slot hoopt De Galan dat er ook binnen de spelersgroep vernieuwing plaatsvindt. De schrijver pleit vooral voor een aanvoerder à la Dusan Tadić. ‘Naast een goede trainer zou ik op zoek gaan naar een speler die zich opwerpt als leider in het veld. Dat is ook belangrijk.’ Waar De Galan als trainer van Ajax het liefst een Nederlander ziet, maakt het voor hem niet uit waar de gewenste leider vandaan komt. ‘Als hij zich maar als zodanig positioneert en ook gezag afdwingt in het veld. Dat vond ik zo mooi aan het Ajax onder Ten Hag en Overmars: dat je ook in het veld twee spelers had, Tadić en Blind, die de lijnen uitzetten. Die namen ook de verantwoordelijkheid voor het team en het spel. Dat zie ik nu niet, het is allemaal zo nietserig. Bergwijn is geen Tadić voor mij. Hij speelt wel op dezelfde positie, maar Steven Bergwijn straalt minder gezag uit dan Dusan Tadić.’

Brent Tomassen (X: @Brent_Tomassen | E-mail: b.tomassen@ajaxshowtime.com)

Meer Ajax Boekenkast:

Deel 1: 'Een student had mijn stuk over Real Madrid-Ajax op het toilet hangen'
Deel 2: 'Verschillen tussen Cruijff en Van Gaal werden enorm opgeblazen'
Deel 3: 'Richard vond "Patatgeneratie" een rare term'
Deel 4: 'Het Ajax-shirt straalt souplesse uit'
Deel 5: ‘Ik denk dat Nouri als icoon en verbinder ongelooflijk belangrijk is geweest’
Deel 6: ‘Cultimago kleeft een beetje aan die spelers’