In de serie Preseason observeert Ajax Showtime de voorbereiding van Ajax op het seizoen 2022/2023. In de achtste aflevering een terugblik op algehele seizoensvoorbereiding en een uitgebreide voorbeschouwing op de start van het nieuwe seizoen met aandacht voor tactiek, de nieuwkomers en de grote blikvangers.

Ajax kent een zomer vol verandering. Een nieuwe trainer, vertrekkende sterkhouders en inkomend transfergeweld maken dat er reikhalzend wordt uitgekeken naar de officiële start van het nieuwe voetbalseizoen. Na een bewogen voorbereiding is het tijd om de balans op te maken. Hoe begint Ajax aan het nieuwe seizoen?

Na het vertrek van Erik ten Hag naar Manchester United breekt er met de bij Club Brugge losgeweekte Alfred Schreuder als nieuwe hoofdtrainer van Ajax een nieuw tijdperk aan. Schreuder vervangt Winston Bogarde in zijn technische staf met zijn ‘eigen’ assistent-trainer Matthias Kaltenbach, maar geeft verder vanaf het eerste moment aan dat hij de dingen niet heel anders wil doen dan zijn succesvolle voorganger Ten Hag. Doordat Schreuder anderhalf jaar de rechterhand van Ten Hag was bij Ajax, weet de nieuwe hoofdtrainer hoe de zaken er in Amsterdam aan toe gaan en met uitzondering van enkele andere accenten wil Schreuder die lijn doortrekken.

Daarbij wordt de trainer in eerste instantie niet geholpen door het vertrek van bijna een handvol sterkhouders. Met Lisandro Martínez, Noussair Mazraoui, Ryan Gravenberch en Sébastien Haller verliest Schreuder vier steunpilaren uit het kampioenselftal van afgelopen seizoen, terwijl Ajax met het vertrek van André Onana en publiekslieveling Nicolás Tagliafico ook in de breedte wordt verzwakt. Met teruggekeerde huurlingen en jeugdig talent begint Schreuder eind juni in De Lutte met een uitgedunde selectie aan zijn klus als hoofdtrainer van Ajax.

Twee weken later stromen de internationals in en wordt met Steven Bergwijn de eerste nieuwe aankoop van deze zomer gepresenteerd. In het kielzog van de recordaanwinst volgt Owen Wijndal, waarna Ajax een vruchtbaar trainingskamp in Oostenrijk belegt. Mohamed Ihattaren, de grote smaakmaker tijdens de eerste oefenduels van Ajax, is in Bramberg am Wildkogel vanwege vervelende omstandigheden niet van de partij, maar met Calvin Bassey en Brian Brobbey voegen zich in Oostenrijk later in de week wel weer twee aankopen bij de selectie. Door een mini-coronauitbraak in het Ajax-kamp eindigt het tweede trainingskamp van de voorbereiding zonder oefenduel. Drie dagen later sluit Ajax de voorbereiding met de gewonnen benefietwedstrijd tegen Shakhtar Donetsk in de Johan Cruijff ArenA alsnog op de gewenste manier af. De spelers met corona zijn razendsnel opgelapt en komen zelfs alweer in actie, evenals Ajax’ nieuwste aanwinst Francisco Conceição. De Portugese dribbelaar is overgekomen van FC Porto.

Tactiek

De vele personele veranderingen binnen de Ajax-selectie hebben ogenschijnlijk weinig invloed op de speelwijze. In de eerste wedstrijden onder zijn leiding laat Schreuder Ajax herkenbaar en attractief voetballen. In opbouw van achteruit speelt Ajax het liefst door de as van het veld en worden er met een uitzakkende middenvelder en een dynamische voorhoede opties gecreëerd om dit mogelijk te maken. Van de backs wordt, evenals onder Ten Hag, verlangd dat zij de momenten herkennen waarop ze aan de binnenkant als extra middenvelder moeten opduiken of juist breed en hoog aan de zijlijn moeten plakken.

Verder valt op dat Ajax met grote regelmaat en op hoog tempo van kant op het veld wisselt. Soms gebeurt dit met een directe crossbal van veelal Daley Blind of Steven Berghuis, maar ook combinerend slaagt Ajax er veel in om met twee à drie passes het spel te verleggen naar de andere kant. Op die manier kunnen tegenstanders uit elkaar worden gespeeld.

In het drukzetten tracht Schreuder Ajax completer te maken door een tweede variant aan de al bestaande manier van drukzetten toe te voegen. Voorheen zette Ajax bijna uitsluitend druk door een buitenspeler naast de spits te positioneren en het verdedigende duo van een tegenstander zodoende vast te zetten. Een back van de tegenpartij kwam dan vrij, maar dit werd opgevangen door een back van Ajax door te laten dekken op de back van de opponent.

Onder Schreuder hanteert Ajax deze manier van drukzetten nog steeds, maar om zijn ploeg onvoorspelbaarder te maken is de nieuwe Ajax-trainer ook bezig om een tweede manier van drukzetten aan het arsenaal van zijn spelers toe te voegen. Hierbij komt de druk niet vanuit een doorstappende buitenspeler en back, maar vanuit de as van het veld. De aanvallende middenvelder dekt door op een centrumverdediger van de tegenstander, de controlerende middenvelder van Ajax stapt daarom door naar de controlerende middenvelder van de tegenstander en een centrumverdediger van Ajax stapt door naar de aanvallende middenvelder van de opponent. Hierdoor komt het hoog op het veld overal één tegen één te staan. Een risicovolle wijze van drukzetten, maar mits de uitvoering goed is zal het voor tegenstanders ook heel moeilijk worden om hier onderuit te spelen.

Geen vast basiselftal

Waar tijdens seizoensvoorbereidingen doorgaans het beoogde basiselftal vorm wordt gegeven, is daar dit seizoen opvallend minder sprake van. Een stokpaardje van Ten Hag was jarenlang dat Ajax meer dan elf basisspelers had. Daarmee doelde de huidige trainer van Manchester United voornamelijk op de breedte van zijn selectie. Schreuder hanteert iets vergelijkbaars, maar gaat zelfs nog een stap verder. De Ajax-coach weigert te denken in een vast basiselftal en heeft aangegeven dat de gedachte van een vaste basiself losgelaten zal moeten worden. Daarmee zinspeelt Schreuder erop dat hij net als bij Club Brugge zelden twee wedstrijden op rij zal starten met dezelfde elf namen. De afgelopen oefenduels waren daar een voorproefje van.

Door de brede selectie waarover Ajax beschikt en de vele smaken waar Schreuder uit kan kiezen, is het heel goed mogelijk om met het opstellen van bepaalde spelers tactische accenten binnen de speelwijze te veranderen. In de wedstrijden waarin Dušan Tadić op papier in de spits stond, was de aanval bijvoorbeeld zeer dynamisch en doken ook de buitenspelers regelmatig in de punt van de aanval op. Met Brobbey in de spits gebeurde dit minder en bleven de buitenspelers juist meer op de flank om vanaf daar gevaar te stichten. Hetzelfde geldt voor de vele manieren waarop Schreuder zijn middenveld kan inrichten. Met Davy Klaassen kan Schreuder kiezen voor iemand die veel onderweg is en ruimtes trekt, maar met types als Steven Berghuis, Kenneth Taylor en Mohammed Kudus heeft de Ajax-trainer ook de keuze uit creatievere spelers die met hun handelingen aan de bal defensies kunnen openbreken.

Rouleren zal onder Schreuder dus de norm worden. De Ajax-trainer is er niet bang voor dat de vele personele wisselingen in zijn basisopstellingen tot te weinig vastigheden zullen leiden. Daar heeft Schreuder een heldere verklaring voor. ‘Als de kwaliteit hoog is en je rouleert regelmatig, dan neem je volgens mij ook iedereen mee in het systeem. En het systeem van Ajax is vrij helder, dus iedereen weet wel wat hij moet doen. Maar als je steeds met de vaste elf speelt en die anderen spelen heel weinig, dan zijn die er ook niet klaar voor als ze er wel moeten staan. Als trainer van Ajax is dat ook heel belangrijk, want het zijn lange seizoenen met zo veel wedstrijden.’

Transfergeweld

Met Calvin Bassey, Owen Wijndal, Steven Bergwijn, Brian Brobbey en Francisco Conceição haalde Ajax tot dusver vijf nieuwelingen binnen. Het technisch duo Gerry Hamstra en Klaas-Jan Huntelaar speelde daarmee zeer adequaat in op het vertrek van meerdere sterkhouders, maar moest hier ook diep in de buidel voor tasten. Eind juli heeft Ajax al een recorduitgave van een kleine honderd miljoen gedaan en in het restant van de zomerse transferperiode zullen daar hoogstwaarschijnlijk de kosten voor een extra spits, rechtsback en centrumverdediger nog bij gaan komen.

De vacature voor targetman in de punt van de aanval wordt naar alle waarschijnlijkheid ingevuld met de Italiaanse jeugdinternational Lorenzo Lucca, een boomlange spits die op huurbasis met koopoptie moet overkomen van Pisa. Voor de rechtsbackpositie wordt er gezocht naar iemand die de concurrentiestrijd aan kan gaan met Devyne Rensch. Voor die rol is naar verluidt de Mexicaan Jorge Sánchez van CF América in beeld. Mogelijk kan Ajax voor een extra rechtsback trouwens ook twee vliegen in een klap slaan, want met de toenemende interesse in Perr Schuurs is ook een vertrek van de Limburger steeds waarschijnlijker. Voor Schuurs zal in dat geval een vervanger moeten worden aangetrokken en wellicht wordt er daarbij ingezet op een speler die zowel rechtsback en in het centrum van de verdediging kan spelen.

Deze gewenste versterkingen zijn toekomstmuziek. Van alle nieuwelingen zagen we deze voorbereiding slechts Wijndal en Bergwijn veel in actie. Bassey kon vanwege een ontbrekende werkvergunning nog niet in actie komen, terwijl jongelingen Brobbey en Conceição zich tegen Shakhtar Donetsk in de Johan Cruijff ArenA kortstondig als invaller mochten tonen en een dag later op de toekomst een helft meededen met de reserves. Dit is hoe de nieuwelingen die minuten hebben gemaakt er momenteel op staan:

Steven Bergwijn

De recordaankoop en nieuweling die deze voorbereiding de grootste indruk maakte. Schreuder heeft wat met hem geschoven, maar al snel werd duidelijk dat Bergwijn zijn beste spel speelt vanaf de linkerflank. De aanvaller brengt snelheid, diepgang en een individuele actie met zich mee en daarnaast vielen deze voorbereiding ook de balvastheid en het vermogen tot kort combineren van Bergwijn op. De Oranje-international heeft geen last van aanpassingsproblemen bij Ajax en is in korte tijd direct uitgegroeid tot één van de grote smaakmakers.

Owen Wijndal

De linksback kwam voor tien miljoen euro over van AZ en heeft iets meer moeite dan Bergwijn om zich aan te passen aan het Ajax-spel. In zijn eerste oefenwedstrijden was Wijndal zoekende, maar afgelopen dinsdag tegen Shakhtar Donetsk speelde de nieuweling zijn beste wedstrijd tot dusver. De afstemming met Bergwijn wordt op de linkerflank met de wedstrijd beter en Wijndal toont zich ook aan de bal steeds comfortabeler. In verdedigend opzicht is de linksback fel en bijt hij zich graag vast in zijn directe tegenstander.

Brian Brobbey

Met veel bombarie overgekomen na een slepende transfersoap, maar nu Brobbey eindelijk definitief terug in Amsterdam is weet iedereen dat Ajax met het product uit de eigen jeugdopleiding een uitstekende spits in de gelederen heeft. Brobbey is balvast, razendsnel en loert de hele wedstrijd op doelpunten. Het belangrijkste is dat de spits zo snel mogelijk wedstrijdfit wordt, want door de langdurige onderhandelingen tussen Ajax en RB Leipzig duurde het lang voordat Brobbey in Amsterdam kon aansluiten en kampt hij momenteel met een fysieke achterstand. Een basisplek lijkt tegen PSV dan ook niet aan de orde, maar daarna is het waarschijnlijk dat Schreuder zijn beoogde aanvalsleider met veel speelminuten zo snel mogelijk wedstrijdfit zal laten worden.

Francisco Conceição

Een talent voor de langere termijn. Met het aantrekken van Conceição verwacht Ajax de toekomstige opvolger van Antony nu al in huis te hebben. Het toptalent kon vanwege een gunstige clausule voor slechts vijf miljoen euro worden overgenomen van FC Porto en liet in zijn eerste minuten in het Ajax-shirt direct zien wat hij kan toevoegen. Zowel dinsdagavond in de Johan Cruijff ArenA als woensdagmiddag op De Toekomst demonstreerde Conceição zijn uitzonderlijke dribbelkwaliteiten. Met de bal aan de voet kan de linkspoot kort kappen, draaien en razendsnel versnellen. Als Conceição meer overzicht gaat krijgen voor het doel heeft Ajax een potentiële topspeler in huis gehaald.

Uitblinkers tijdens voorbereiding

Naast dat er veel ogen waren gericht op de nieuw aangetrokken Ajacieden, vielen er deze voorbereiding ook spelers op die al langer in Amsterdam spelen. De hierboven beschreven Bergwijn was zonder meer één van de grote smaakmakers in de oefenduels die Ajax afwerkte, maar ook Berghuis, Blind, Taylor, Kudus en Ihattaren lieten zich op het veld in positief opzicht gelden.

Steven Berghuis

Tegen KAS Eupen, in zijn eerste wedstrijd na de zomerstop, kwam Berghuis totaal niet uit de verf. Schreuder posteerde de linkspoot, mede door gebrek aan geschikte alternatieven, op de rechtsbuitenpositie en dat werd geen succes. Met de rentree van Antony zakte Berghuis een linie terug en liet hij vanaf het middenveld zien dat dit de plek is waar hij voor Ajax de meeste waarde kan hebben. Berghuis is een sleutelspeler in het combinatiespel van Ajax en zorgt met zijn goede traptechniek voor de benodigde kantwissels. Daarnaast is de Oranje-international één van de aanjagers in het drukzetten. Ondanks de enorme concurrentie lijkt Berghuis zich deze voorbereiding op het middenveld van zijn plekje te hebben verzekerd.

Daley Blind

De kritiek op Blind neemt de laatste jaren toe, maar deze voorbereiding toonde de routinier aan dat er in balbezit nog altijd geen andere Ajacied kan tippen aan zijn voetballende kwaliteiten van achteruit. Blind breekt verdedigende organisaties open met zijn feilloze ballen tussen de linies en was deze voorbereiding weer ouderwets op dreef. Dat Blind voor Schreuder een onbetwiste basisspeler is, staat vast. Met de komst van Bassey is het alleen de vraag waar Schreuder een plek voor Blind in gaat ruimen. Deze voorbereiding speelde de linkspoot alles als linker centrumverdediger, maar dat is de positie die miljoenenaankoop Bassey uiteindelijk zal moeten gaan bekleden. Het schuiven met Blind is voor Schreuder een luxeprobleem. De oefenmeester weet dat hij de tactisch slimme Blind moeiteloos als centrumverdediger, linksback of controlerende middenvelder kan inpassen.

Kenneth Taylor

De opmars die Taylor aan het einde van afgelopen seizoen inzette, trok hij deze voorbereiding moeiteloos door. Met een contractverlenging op zak en een promotie naar rugnummer 8 ligt de weg naar een basisplaats open voor de middenvelder die al vanaf de F1 voor Ajax speelt. Taylor brengt dynamiek, creativiteit en rendement met zich mee en viel deze voorbereiding als ideale verbindingsspeler op door zijn tweebenige passing en veelal succesvolle dribbels. De twintigjarige Ajacied heeft zichzelf een uitstekende dienst bewezen. Nu is het aan Schreuder om de puzzelstukjes op de juiste plek te leggen, maar de Ajax-trainer zal weten dat hij met Taylor een zeer waardevol talent in handen heeft.

Mohammed Kudus

De grootste winst voor Kudus was alleen al het feit dat hij de gehele voorbereiding fit heeft kunnen meemaken. De Ghanese middenvelder is de afgelopen seizoenen veelal geteisterd door blessureleed, maar nu hij eindelijk volledig fit is benadert Kudus de topvorm die hij helemaal aan het begin van zijn Ajax-periode aantikte. De creatieveling maakte indruk als valse spits en wordt door Schreuder ook als optie gezien als vleugelspeler. Op het middenveld is het dringen geblazen, maar afgelopen week toonde Kudus met een ijzersterke invalbeurt tegen Shakhtar Donetsk nog aan dat hij ook als aanvallende middenvelder belangrijk kan zijn voor Ajax. Als Kudus deze lijn doortrekt, dan gaat hij ongetwijfeld aan genoeg speeltijd komen in het roulatiesysteem van Schreuder.

Mohamed Ihattaren

Zo veel indruk als Ihattaren binnen de lijnen maakte, zo onrustig werd het rondom hem uiteindelijk (opnieuw) buiten het veld. Het gevallen talent werkte maandenlang keihard aan zijn fitheid en begon enkele weken geleden zeer afgetraind aan de voorbereiding. Op trainingen en in wedstrijden liet Ihattaren zich zien, met doelpunten, assists en oogstrelende (functionele) hoogstandjes. Maar door bedreigingen in zijn privésfeer ontbreekt Ihattaren inmiddels alweer ruim twee weken op het trainingsveld. In de loop van volgende week zal Ajax meer duidelijkheid geven rondom de situatie van Ihattaren, maar dat de voormalig PSV-er er na zijn ijzersterke start niet in is geslaagd om die lijn deze voorbereiding door te trekken is voor alle partijen ontzettend pijnlijk.

Keeperskwestie

En dan is er nog de vraag voor wie Schreuder zal kiezen onder de lat. Al in een vroeg stadium van de voorbereiding liet Ajax weten het seizoen in te gaan met Maarten Stekelenburg, Remko Pasveer en Jay Gorter. Stekelenburg raakte al snel geblesseerd en Pasveer was aanvankelijk nog niet fit, waardoor Gorter deze voorbereiding ruim baan kreeg om zich te profileren. De talentvolle goalie demonstreerde in deze duels wat volgers van Jong Ajax al langer weten: Gorter beschikt over een katachtige reflex en bovengemiddelde meevoetballende kwaliteiten. Wel oogt de jongeling regelmatig nog wat druistig, iets waardoor hij bijvoorbeeld tegen Red Bull Salzburg opzichtig in de fout ging. Toch heeft de potentie van Gorter het op dit moment gewonnen van de ervaring van Pasveer. In de strijd om de Johan Cruijff Schaal zal Gorter het doel verdedigen, al benadrukte Schreuder wel dat dit nog geen definitieve keuze is. Aan Gorter de taak om het vertrouwen niet te beschamen en Schreuder definitief voor zich te winnen.

Eindconclusie

Schreuder heeft zijn eerste voorbereiding als hoofdtrainer van Ajax vooral gebruikt om zo veel mogelijk dingen te zien en uit te proberen. De oefenmeester maakte duidelijk niet te geloven in een vast basiselftal en lijkt dan ook tot een roulatiesysteem over te gaan. Het is de enige manier om alle spelers in de ijzersterke Ajax-selectie tevreden te houden en bovendien zorgt het voor frisheid en scherpte in het overvolle speelschema dat Ajax tot het WK in Qatar staat te wachten.

Het liefst zal Schreuder meer tijd hebben gehad om de miljoenenaankopen in te passen en de spelers beter op elkaar ingespeeld te laten raken, maar die tijd was er nu eenmaal niet. Ajax heeft de potentiële topvorm die met deze spelersgroep haalbaar is logischerwijs nog niet bereikt, maar op het gebied van fitheid zijn er deze voorbereiding goede stappen gezet en in fases van wedstrijden toonde Ajax wel hoopgevende flitsen die het Schreuder-voetbalbal te bieden hebben. De strijd om de Johan Cruijff Schaal is na een maand voorbereiding de eerste test om te beoordelen waar Ajax op dit moment staat.

Thijs Zwagerman (Twitter: @ThijsZwagerman | e-mail: t.zwagerman@ajaxshowtime.com)

Lees meer Preseason:

#1 - De visie van Schreuder, transferontwikkelingen en aanstormende talenten