Feyenoord imponeerde donderdagavond door in de Europa League met maar liefst 7-1 over Shakhtar Donetsk heen te walsen. Aan de vooravond van De Klassieker is het interessant om te analyseren welke lering Ajax uit deze indrukwekkende zege van Feyenoord kan trekken. Een tactische uiteenzetting van waar Ajax zondagmiddag voornamelijk voor moet waken tegen Feyenoord: het goede drukzetten van de Rotterdammers.

Ajax-trainer John Heitinga is vooralsnog foutloos in de Eredivisie. De eerste zeven wedstrijden onder zijn leiding werden allemaal gewonnen, waardoor Ajax van de vijfde plek in de Eredivisie opklom tot runner-up en het gat met koploper Feyenoord wist terug te brengen tot drie punten. Zondagmiddag in de Johan Cruijff ArenA wacht Heitinga zijn eerste Klassieker als trainer van Ajax. De jonge hoofdtrainer zal, om zijn eigen ploeg zo goed mogelijk te prepareren voor de cruciale topwedstrijd, aandachtig hebben zitten kijken naar Feyenoord - Shakhtar Donetsk. Daarbij moet hem een grote kracht van de Rotterdammers zijn opgevallen: de uiterst succesvolle manier van hoog drukzetten, waarmee Feyenoord de wedstrijd overtuigend naar zich toetrok. De ploeg van trainer Arne Slot liet tegen Shakhtar Donetsk zien hoe je kunt domineren zonder veel de bal te hebben en boekte de grootste overwinning ooit in een achtste finale van de Europa League. Vijf van de zeven doelpunten kwamen daarbij, direct of indirect, voort uit omschakelmomenten na goed drukzetten.

Feyenoord domineert met weinig balbezit

In de eerste helft tegen Shakhtar Donetsk had Feyenoord lange tijd slechts dertig procent balbezit, maar in de rust stonden de Rotterdammers toch met 3-0 voor. De sleutel voor dat opvallende gegeven ligt in het drukzetten. Vanaf de eerste minuut grijpt Feyenoord tegenstander Shakhtar Donetsk bij de strot, om de Oekraïners pas na het zevende doelpunt ietwat los te laten. De manier waarop Feyenoord dit donderdagavond deed moet alle alarmbellen bij Ajax doen afgaan.

Eén van de uitgangspunten in het drukzetten van Feyenoord is dat aanvallende middenvelder Sebastian Szymański zich naast spits Santiago Giménez positioneert. Samen zetten zij vervolgens de twee centrumverdedigers van de tegenstander vast en proberen zij opbouwen door de as van het veld onmogelijk te maken. Als de veldbezetting van Feyenoord anders is en de afstand tussen Giménez en Szymański nog te groot is, dan kiest het team van Slot er ook weleens voor om met een buitenspeler door te dekken op een centrumverdediger en Szymański in de as van het veld te houden.

Door de as van het veld dicht te bouwen en hoog druk te zetten op de centrale spelers van een tegenstander probeert Feyenoord de opponent naar de zijkant te dwingen. Tegen de zijlijn worden tegenstanders vervolgens door meerdere Feyenoorders vanuit verschillende richtingen ingesloten. Vanuit deze situaties wint Feyenoord vaak de bal.

Feyenoord voert de door Slot gewenste manier van drukzetten tegen Shakhtar Donetsk nagenoeg tot in perfectie uit. Niet alleen is de intensiteit van drukzetten uitstekend - hierin gaat aanvoerder Kökçü vaak voorop in de strijd - ook de looplijnen en onderlinge afstanden van de spelers zijn goed. Het leidt ertoe dat Shakhtar Donetsk nauwelijks van de eigen speelhelft af komt. De doelman en centrale verdedigers van de Oekraïners mogen de bal van Feyenoord hebben, waardoor de grote verschillen in balbezitpercentages ontstaan. Maar zodra Shakhtar Donetsk de weg naar voren probeert te zoeken, gooit Feyenoord de deur dicht.

Deze manier van drukzetten is niet nieuw en werd door Feyenoord ook al gehanteerd in de vorige Klassieker, inmiddels twee maanden geleden. In De Kuip had Ajax toen ook al grote moeite om hier onderuit te komen en sindsdien heeft het team van Slot alleen nog maar meer stappen gezet op het gebied van fitheid, intensiteit en de onderlinge balans. Middenvelders Kökçü en Mats Wieffer herkennen de momenten waarop zij door moeten dekken, evenals verdedigers als Lutsharel Geertruida, Quilindschy Hartman en David Hancko.

Typerend voor de trainer die Slot is en hoe hij ‘zijn’ Feyenoord wil laten voetballen, zullen de Rotterdammers zondagmiddag in de Johan Cruijff ArenA niet opeens hele andere dingen gaan doen. Feyenoord is de koploper en reist met vertrouwen af naar Amsterdam, waardoor Ajax zich kan opmaken voor hoge en intensieve Rotterdamse druk.

En dat is dan ook één van de voornaamste punten waar de aanstaande Klassieker interessant wordt. Het onder hoge druk uit voetballen is namelijk één van de grote knelpunten bij Ajax dit seizoen. Afgelopen weekend tegen sc Heerenveen, dat Ajax ook hoog vast wilde zetten, kwamen de Amsterdammers weliswaar sterk voor de dag, maar dat kwam ook doordat de afstanden tussen de verschillende linies bij sc Heerenveen niet bepaald op orde waren. Dit zal Feyenoord zondagmiddag beter doen.

Ingrediënten voor succes tegen Feyenoord

De grote kracht van Feyenoord in oogschouw nemend is het aannemelijk dat Heitinga in De Klassieker andermaal zal kiezen voor het opstellen van Kenneth Taylor ten faveure van Davy Klaassen. Tegen sc Heerenveen maakte Heitinga deze keuze naar eigen zeggen ook, omdat hij verwachtte dat de Friezen hoog druk zouden zetten en Heitinga daarom meer voetballend vermogen aan zijn middenveld wilde toevoegen. Met Taylor en Steven Berghuis heeft Ajax dan twee beweeglijke spelmakers voor controlerende middenvelder Edson Álvarez staan, waarmee Ajax aan voetballen toe wil komen.

Taylor en Berghuis zullen zondag tegen Feyenoord een belangrijke rol moeten vertolken. Twee maanden geleden in De Kuip lagen er op momenten wel degelijk ruimtes om naar voren te voetballen, maar maakte Ajax achterin en op het middenveld te vaak de veiligste keuzes. En hoe goed Feyenoord afgelopen donderdag ook speelde, Shakhtar Donetsk kreeg op momenten ook ruimte om vooruit te voetballen. Op deze momenten was de veldbezetting echter niet goed of de technische uitvoering ondermaats.

Dergelijke situaties zullen voor Ajax zondagmiddag ook ontstaan. Aangezien er in de Ajax-aanval met Mohammed Kudus, Dusan Tadić en Steven Bergwijn weliswaar balvaste, maar geen kopsterke spelers staan, zal het hanteren van een snelle lange bal weinig succesvol zijn. Ajax zal ondanks de hoge Feyenoord-druk daardoor wel moeten durven te voetballen van achteruit. Hierin zullen de spelers lef moeten tonen in het vrijlopen en eenmaal aan de bal vooruit moeten durven draaien of spelen.

De intuïtieve Kudus in een vrije rol vanaf rechts, de vaak slim uitzakkende Tadić en de dynamiek van Berghuis en Taylor vanaf het middenveld moeten Ajax’ antwoord vormen op Feyenoords grootste kracht: het drukzetten. Als het Ajax lukt om de stijgende lijn onder Heitinga door te zetten en met veel beweging en technisch verzorgd spel de vrije ruimtes te vinden, dan heeft het een goede kans om te winnen. Maar als Feyenoord met het gewenste drukzetten de angel uit het Ajax-spel weet te halen, dan wordt het een frustrerende middag en is het landskampioenschap na De Klassieker heel ver weg voor Ajax.

Thijs Zwagerman (Twitter: @ThijsZwagerman | e-mail: t.zwagerman@ajaxshowtime.com)