Met de start van het nieuwe Champions League-seizoen staat er voor Ajax meer op het spel dan op het eerste oog wellicht zichtbaar is. In de groep met Sporting Portugal, Borussia Dortmund en Besiktas moeten de Amsterdammers indruk maken en doorgaan, willen Marc Overmars en Edwin van der Sar in het vervolg nog serieus genomen worden als ze spreken over de ambitie om aan te haken bij de Europese top. Vorig jaar werd nog gesproken over een tussenjaar, maar die luxe kan Ajax zich - ondanks de weinig verbeterde financiële situatie - niet (langer) permitteren.

Een opsomming van de feiten van de afgelopen vijf jaar wekt de suggestie dat Ajax aardig op weg is om de Europese ambities te verwezenlijken. Met de finale van de Europa League, de halve finale van de Champions League en de kwartfinale van de Europa League heeft Ajax het vele malen beter gedaan dan menig Ajacied na die beruchte nazomeravond in Rostov ooit had durven dromen. Bovendien beginnen de Amsterdammers voor het vierde achtereenvolgende jaar aan de groepsfase van de Champions League en kan er van de eerste drie edities in die serie op zijn minst gezegd worden dat Ajax plaatsing voor de volgende ronde tot op het allerlaatste moment in eigen hand had.

Helemaal niet slecht dus, maar toch is de situatie omtrent Ajax’ Europese status minder rooskleurig dan bovengenoemde resultaten zouden doen vermoeden. Ajax heeft namelijk sinds 2018/19 niet gepresteerd naar het kunnen van de ploeg. De uitschakelingen tegen achtereenvolgens Valencia, Getafe, Atalanta en AS Roma waren onnodig en daarom frustrerend. Ten opzichte van elk van de vier genoemde ploegen had Ajax het betere team en lag het eigen falen ten grondslag aan de uitschakeling en teleurstelling. Het feit dat het Ajax plaatsing voor de knock-outfase van de Champions League tot op het laatste moment in eigen hand had, maar er desondanks tot twee maal toe niet in slaagde om die plaatsing daadwerkelijk af te dwingen, biedt dan ook reden tot zorg.

'Kwartfinale van Europa's B-toernooi is niet voldoende'

Vorig jaar werd dan wel de kwartfinale van de Europa League behaald, maar de harde werkelijkheid is dat voor een club met de Europese ambities van Ajax een kwartfinale van Europa’s B-toernooi niet voldoende is. Toen de club in het voorjaar van 2019 vriend en vijand verraste door door te stoten tot de halve finale van de Champions League, vergaarde het een bepaalde status.

Men keek met een nieuw soort respect naar Ajax. Niet langer was het 'slechts' die club die vroeger de groten als Johan Cruijff, Marco van Basten en Dennis Bergkamp voortbracht. Ineens was Ajax dat, plus een team voor iedere andere ploeg in Europa om rekening mee te houden. Ajax was niet langer die club waar Real Madrid met speels gemak overheen walste, maar de club die Real Madrid één van de pijnlijkste nederlagen in de clubgeschiedenis had toegebracht.

AS Monaco

Zo’n status is echter even snel verdwenen als dat hij ontstaat. Denk bijvoorbeeld maar eens terug aan het seizoen 2016/17. Dat jaar was er één ploeg die Europees zo mogelijk nóg verder boven verwachting presteerde dan Ajax. AS Monaco behaalde namelijk tegen alle verwachtingen in de halve finale van de Champions League en vond daar in Juventus pas een tegenstander die het niet kon verslaan. Vier jaar later is Monaco echter niet meer terug te vinden tussen de Europese top. De ploeg werd leeggekocht, eindigde daarna tweemaal achtereenvolgens laatste in groepsfase van het miljardenbal en ontbreekt dit seizoen voor het derde jaar op rij bij de beste 32 ploegen van Europa.

Uiteraard zijn er een aantal belangrijke verschillen. Ajax werd niet leeggekocht, maar hield de schade met het vertrek van slechts twee sterspelers per seizoen relatief beperkt. Bovendien plaatste Ajax zich na het successeizoen tot nu toe telkens voor de groepsfase en deed het daarin tot op het einde mee om plaatsing voor de volgende ronde. Het punt is dan ook niet dat de situaties van Ajax en Monaco hetzelfde zijn in alle opzichten.

Monaco slaagde er echter niet in om te bouwen op het Europese succes van 2017 en verdween even snel in de anonimiteit als dat het in de spotlight verschenen was. Nu kan van Ajax niet verwacht worden dat het in één klap ieder seizoen even de halve finale van de Champions League haalt, maar overwintering in het miljardenbal mag zo onderhand toch wel een eis zijn en zelfs dat is sinds 2018/19 niet meer gelukt. Zo dreigt Ajax, in zekere zin net als Monaco, de kans te laten liggen om op recent behaalde Europese successen te bouwen.

'Europa heeft een slechter geheugen'

Als Ajax serieus wil aanhaken bij de Europese top, dient het daar middels prestaties een plek af te dwingen. De prestaties van 2018/19 zullen bij menig Ajacied nog scherp op het netvlies staan, maar in de rest van Europa heeft men een slechter geheugen en wordt er een stuk meer in het hier en nu geleefd. Als één extreem succesvol Champions League-seizoen gevolgd wordt door drie jaargangen waarin niet eens de knock-outfase bereikt wordt, zullen er weinig zijn die Ajax nog als een serieuze uitdager van de Europese top zien.

Dat verlies aan status brengt een hoop potentiële problemen met zich mee. Spelers van Ajax zullen minder happig zijn om te verlengen en minder kieskeurig zijn als het gaat om voor welke club zij Ajax inruilen. Aan de andere kant van het transferspectrum wordt Ajax tevens een minder aantrekkelijke bestemming voor potentiële transfertargets, zeker als die in het buitenland spelen. Het grootste gevaar schuilt echter in de Super League-plannen die eerder dit jaar gepresenteerd werden.

'Super League-plannen zijn een signaal'

De geruchten over zo’n competitie speelden al jaren en juist daarom is het feit dat de plannen dit jaar concreet en officieel werden zo significant: er wordt doorgezet en er is een signaal afgegeven. Een mix van de huidige Europese top en oude garde-clubs ziet niets in het idee hun status op te moeten geven aan kleinere clubs en werkt dan ook hard aan manieren om die status zoveel mogelijk te cementeren. De voetbalwereld slaagde erin om die plannen voorlopig een halt toe te roepen, maar velen erkennen dat het niet langer de vraag is of, maar wanneer er hervormingen plaats gaan vinden die van de Europese top een nog exclusiever gezelschap maken dan het al is.

Hoe langer het duurt voordat Ajax de prestaties van 2018/19 opvolgt met nieuw succes in de Champions League, hoe groter de kloof met de Europese top wordt. En als die kloof te groot wordt, dreigt deze onoverbrugbaar te worden, met alle gevolgen van dien. Gelukkig voor Ajax zit het dit seizoen in een Champions League-groep vol uitzicht op plaatsing voor de volgende ronde en beschikt het nog altijd over een selectie die in goeden doen iedere tegenstander het vuur aan de schenen kan leggen. Het is dan ook zaak voor Erik ten Hag en zijn equipe om die potentie eindelijk weer te verwezenlijken, want in vele opzichten is het voor Ajax dit Champions League-seizoen nu of nooit.

Bademba Barrie (Twitter: @Bademba__Barrie | E-mail: B.Barrie@Ajaxshowtime.com)