In de Johan Cruijff ArenA zal er Ajax dinsdagavond tegen Besiktas veel aangelegen zijn om de tot dusver ongeslagen status in de Champions League te behouden en na de zege op Sporting Portugal ook de tweede groepswedstrijd te winnen. Daarvoor moeten de Amsterdammers wel afrekenen met Besiktas. Wat kan Ajax verwachten van de Turkse landskampioen?

Besiktas wordt getraind door de 48-jarige ex-profvoetballer Sergen Yalçın. De Turkse oefenmeester, die het recentelijk nog aan de stok had met Mario Balotelli, werd ruim anderhalf jaar geleden aangesteld door Besiktas. In zijn eerste maanden leidde Yalçın de club direct van de zevende naar de derde plek in de Turkse competitie, waarna hij afgelopen seizoen - in zijn eerste volledige jaar bij Besiktas - bewees waartoe hij als trainer in staat is. Met het winnen van de Turkse landstitel en de beker boekte Yalçın zijn grootste succes als trainer tot dusver. Daarnaast legde Besiktas vorig seizoen beslag op een fraai record. De Turkse grootmacht scoorde 89 doelpunten in veertig competitiewedstrijden. Nooit eerder lukte het een club in de Süper Lig om zo vaak te scoren in een seizoen.

Uitgangspunten

Besiktas komt tot deze fraaie prestaties vanuit een heuse 4-1-4-1-formatie. In de praktijk kan dit systeem in verdedigend opzicht ook worden omgeturnd naar 4-2-3-1 of 4-5-1, maar de uitgangspositie is altijd de formatie met één controlerende middenvelder en een diepe spits en een viermanslinie tussen hen in. Besiktas speelt van achteruit met voetballende intenties en heeft enkele individueel technisch vaardige spelers, met voormalig Juventus- en FC Barcelona-middenvelder Miralem Pjanic als grote vormgever. Besiktas tracht de verdedigende organisatie verder op felle wijze compact gesloten te houden, maar daarbij valt wel op te merken dat de kampioen van Turkije alsnog de nodige ruimtes weggeeft.

Opbouw

Zoals gezegd toont Besiktas zeker voetballende intenties van achteruit. In de eerste fase van de opbouw wordt er door de centrale verdedigers geduldig gezocht naar een opening vooruit. De favoriete optie hierbij is om een middenvelder aan te spelen, maar als dit niet lukt bouwt Besiktas ook regelmatig via één van de backs op om zo via hen alsnog het middenveld te bereiken. Tijdens de opbouw van achteruit is er veel beweging in de as van het veld. Middenvelders proberen tussen de linies vrij te komen door op explosieve wijze los te komen bij hun directe tegenstander. De flankspelers en de spits loeren op deze momenten op de ruimtes achter de laatste linie van een opponent en proberen in de diepte gevaarlijk te worden.

De voetballende intenties vallen te prijzen en leveren Besiktas binnen de eigen landsgrenzen succes op, maar als de weerstand hoger wordt valt wel op dat de opbouw van achteruit stroever verloopt bij Besiktas. Tijdens de eerste Champions League-wedstrijd van de ploeg tegen Borussia Dortmund leverde balverlies van achteruit meerdere dreigende situaties op. Hoewel Borussia Dortmund lang niet altijd hoog drukzette, begon Besiktas fouten te maken op de momenten dat de Duitsers dit wel deden. In onderstaand voorbeeld gaat oud-PSV-er Atiba Hutchinson de fout in als hij wordt ingespeeld met een directe tegenstander in zijn rug.

Van Ajax kunnen we dinsdagavond natuurlijk de gebruikelijke, hoge manier van drukzetten verwachten. Het zal interessant zijn om te zien wat Besiktas hier tegenover gaat zetten. Naar aanleiding van de ervaringen in de wedstrijd tegen Borussia Dortmund is het zeker niet ondenkbaar dat Besiktas de voetballende intenties van achteruit tegen Ajax ietwat laat varen en sneller zal kiezen voor de lange bal. Als Besiktas dit niet doet, liggen er kansen voor Ajax door de middenvelders van de Turken direct onder druk te zetten als de bal van achteruit onderweg naar hen is.

Aanvalsspel

Deze zomer is met FC Barcelona-huurling Pjanic een grote meneer neergestreken bij Besiktas. De controlerende middenvelder brak internationaal door bij AS Roma en speelde vervolgens ruim honderd wedstrijden voor Juventus voordat hij in de zomer van 2020 naar Barça verkaste. Bij de Catalaanse topclub kreeg Pjanic onder trainer Ronald Koeman nauwelijks speeltijd, waardoor hij deze zomer eieren voor zijn geld koos en op huurbasis vertrok naar Besiktas.

Bij de aanstaande Ajax-opponent is Pjanic de grote vormgever van het aanvalsspel. Veel aanvallen beginnen vanuit de as van het veld bij een splijtende pass van de Bosnisch international. Pjanic speelt als centrale middenvelder, maar heeft een vrije rol om zich op het veld te begeven waar hij het beste aan de bal denkt te komen. Zo komt het regelmatig voor dat hij zich kort voor de verdediging positioneert, maar is Pjanic soms ook juist hoog op het veld te vinden. Eenmaal aan de bal zorgt de middenvelder vaak voor de verplaatsing van het spel van de ene naar de andere kant. Dat Pjanic dinsdagavond in de Johan Cruijff ArenA niet van de partij is, is dus ontzettend goed nieuws voor Ajax. Besiktas moet het doen zonder zijn architect en zal in het positiespel van achteruit nu dus vooral afhankelijk zijn van andere middenvelders als Hutchinson en Josef de Souza.

Deze kantwissels zijn sowieso een kracht van Besiktas, dat het in aanvallend opzicht verder moet hebben van de offensief ingestelde backs. Zowel rechtsback Valentin Rosier, die tegen Ajax terugkeert na blessureleed, als linksback Fabrice N’Sakala zijn comfortabel aan de bal en hebben het loopvermogen om de hele flank te bestrijken. Verder speelt Besiktas ook met de positionering van deze backs op een wijze die vergelijkbaar is met hoe Ajax dit doet. Regelmatig duiken de backs er langs de lijn buiten een vleugelspeler om overheen, maar op andere momenten spelen de backs juist aan de binnenkant. Hier kunnen zij zelf aanspeelbaar worden, maar met deze loopactie maken ze ook ruimte voor andere spelers om aan de buitenkant ingespeeld te kunnen worden.

Ajax zal waakzaam moeten zijn voor de dynamiek in het aanvalsspel van Besiktas. De Amsterdammers zijn dit seizoen in verdedigend opzicht echter uitermate stabiel en lijken dan ook niet al te veel te hoeven vrezen voor de aanvallende krachten van Besiktas. Ajax heeft met het trio Jurriën Timber, Lisandro Martínez en Edson Álvarez spelers in de as van het veld staan die de loopacties van tegenstanders herkennen en dit zonaal weten op te vangen. Deze afstemming is de laatste weken uitstekend, waardoor Ajax dinsdagavond op deze manier ook goed in staat zou moeten zijn om Besiktas in aanvallend opzicht te beteugelen. Wel dient er extra gelet te worden op spits Michy Batshuayi, die tijdig hersteld is van blessureleed en tegen Ajax hoogstwaarschijnlijk in de basis zal staan. De Chelsea-huurling is met zijn fysieke kracht en doelgerichtheid een lastig te bespelen tegenstander en een belangrijke pion in het aanvalsspel van Besiktas.

Omschakeling

Afhankelijk van waar op het veld Besiktas de bal verliest, kiest de ploeg ervoor om óf direct druk te geven om de bal terug te veroveren óf direct compact in te zakken. Als Besiktas het balbezit rond de middenlijn verspeelt, zetten de dichtstbijzijnde mensen direct op felle wijze druk op de bal. Maar als Besiktas hoger op het veld de bal verliest, trachten de Turken eerst om terug te keren in de compacte verdedigende organisatie en vanuit hieruit op zoek te gaan naar een nieuw moment waarop de bal terug kan worden veroverd. Het is dan voor Besiktas kort na balverlies zo snel mogelijk zaak om de ruimtes overal op het veld weer klein te maken.

Aan de andere kant probeert Besiktas er na balwinst juist snel uit te breken. Het meest winnen de Turken de bal vanuit hun compact gesloten defensie, waarna er direct diepte wordt gemaakt door de snelle aanvallers. Regelmatig stuurt Besiktas na balwinst deze diepgaande spelers gelijk weg met een steekbal, maar als er onvoldoende ruimte ligt of de diepgaande Besiktas-speler het tegen te veel tegenstanders op moet nemen, kiest de ploeg ervoor om op balbezit te spelen en de bal geduldig in de ploeg te houden.

Verdedigende organisatie

De verdedigende structuur van Besiktas laat zich het best beschrijven als compact. De ploeg van Yalçın maakt de ruimtes overal op het veld klein en speelt met alle linies kort op elkaar. Tussen de voorste en de laatste linie zit slechts een gat van zo’n dertig meter, waarmee Besiktas het speelveld extreem klein maakt. Voor een tegenstander wordt het hierdoor moeilijker om vanuit positiespel de geschikte ruimtes te vinden om spelers vrij te spelen. Vanuit deze gesloten organisatie zet Besiktas verder doorgaans geen hoge druk en laat de ploeg het initiatief in balbezit aan de tegenstander. Besiktas kantelt mee wanneer het spel wordt verplaatst en is fel in de onderlinge duels met directe tegenstanders.

Toch valt op dat de Turkse grootmacht zelfs vanuit de compacte verdedigende organisatie behoorlijk wat ruimtes weggeeft. Niet alleen ligt er achter de laatste linie veel ruimte om met diepgaande aanvallers van te profiteren, ook tussen de linies laat Besiktas soms gaten vallen als de tegenstander een positiespel op hoog tempo hanteert. Voor Ajax lijkt de sleutel richting een goed resultaat tegen Besiktas dan ook om middels een hoog baltempo creatievelingen als Steven Berghuis, Antony, Ryan Gravenberch en Dusan Tadić vrij te spelen in de as van het veld. De ruimtes hiervoor kunnen gecreëerd worden door veel dynamiek, een hoog baltempo en zuiver positiespel, zo demonstreerde Borussia Dortmund tegen Besiktas.

Conclusie

Ajax verkeert in bloedvorm en zal in de eigen Johan Cruijff ArenA normaliter horen te winnen van Besiktas. De ploeg van trainer Erik ten Hag heeft simpelweg meer kwaliteiten en bovendien sluiten de kwaliteiten van Ajax aan bij de wijze waarop Besiktas kapot valt te spelen. Met veel creatieve spelers en dynamiek slaagt Ajax er al wekenlang in om de juiste mensen tussen de linies vrij te spelen. Als dit tegen Besiktas opnieuw op een goede manier gebeurt, behoort een tweede ruime Champions League-overwinning op rij absoluut tot de mogelijkheden.

De absentie van Besiktas-spelmaker Pjanic is een mooie meevaller, maar wel moet Ajax waakzaam zijn voor de aanvallend ingestelde backs van de Turkse kampioen. Voornamelijk via deze spelers slaagt Besiktas er regelmatig in om van achteruit een aanval op te zetten en ruimte te creëren. Ajax zal zich hier met een goede, verdedigende onderlinge afstemming tegen moeten wapenen. Als de Amsterdammers hierin slagen, lonkt er een mooie Champions League-avond en zal Ajax uitstekende zaken doen in Groep C.

Thijs Zwagerman (Twitter: @ThijsZwagerman | e-mail: t.zwagerman@ajaxshowtime.com)

Krijg 6,50 keer je inzet terug als Ajax met 2-0 of 3-0 wint van Besiktas!