Woensdagavond begint Ajax in het Estádio José Alvalade aan een nieuwe Champions League-campagne. De Amsterdammers openen het miljardenbal met een uitwedstrijd tegen Sporting Portugal. Wat kan de ploeg van trainer Erik ten Hag verwachten van de regerend kampioen van Portugal?

Sporting Portugal-trainer Rúben Amorim kan worden gezien als de kroonprins van het Portugese trainersgilde. De pas 36-jarige oefenmeester, tevens oud-speler van onder meer Benfica en SC Braga, maakte als trainer naam bij die laatstgenoemde club. Amorim, die na zijn spelerscarrière ook nog psychologie studeerde, won met SC Braga de Portugese beker en leidde zijn toenmalige ploeg in het door corona vroegtijdig afgebroken seizoen 2019/2020 naar een derde plaats in de competitie. Deze prestaties overtuigden Sporting Portugal-president Frederico Varandas ervan om in maart 2020 maar liefst tien miljoen euro over te maken naar SC Braga om Amorim los te weken.

Ondanks dit flinke prijskaartje zal Varandas tot op de dag van vandaag geen spijt hebben gehad van het aantrekken van Amorim. Onder leiding van de jonge hoofdtrainer doorbrak Sporting Portugal na maar liefst negentien jaar namelijk de hegemonie van de grote concurrenten Benfica en FC Porto en werd het afgelopen seizoen met vijf punten voorsprong op runner-up FC Porto kampioen van Portugal. Waarin schuilt de kracht van het Sporting Portugal van Amorim?

Uitgangspunten

Sinds zijn komst heeft Amorim een duidelijke spelstructuur neergezet bij Sporting Portugal. De ploeg speelt vanuit een dynamische 3-4-3-formatie, die bij balbezit van de tegenstander ook kan fluctueren naar een 5-2-3-opstelling. Het aanvalsspel van Sporting Portugal heeft grote baat bij de buitenste middenvelders die de hele flank bestrijken en bij de diepgang van de aanvallers. Verder is Sporting Portugal een goed georganiseerd geheel dat altijd met het mes tussen de tanden het veld betreedt.

Opbouw

Sporting Portugal staat onder trainer Amorim niet per se bekend om het flitsende combinatiespel, maar de regerend Portugees kampioen is ook zeker geen anti-voetbalploeg. Sporting Portugal heeft duidelijk de intentie om middels efficiënt positiespel van achteruit uiteindelijk voorin gevaarlijk te worden. In de eerste fase van de opbouw gebeurt dit door de drie centrumverdedigers laag op het veld te positioneren. De backs houden het veld in deze situatie breed. Eén van de twee centrale middenvelders laat zich uitzakken tot kort voor de verdediging, terwijl de andere centrale middenvelder iets hoger op het veld wegblijft. De drie aanvallers loeren op aanspeelmogelijkheden tussen de linies of in de diepte.

Dit is tegen elke tegenstander de manier waarop Sporting Portugal het spel van achteruit vorm tracht te geven. Ook tegen opponenten die hoog op het veld drukzetten, zoals Ajax woensdagavond in Portugal zal doen en FC Porto afgelopen zaterdag ook bij vlagen deed, heeft Sporting Portugal nog altijd de intentie om van achteruit op te bouwen. Wel is het zo dat de manschappen van Amorim onder druk soms sneller de lange bal richting de aanvallers hanteren, maar dit gebeurt dan nog altijd pas na één of meerdere lage passes achterin.

Aanvalsspel

Het aanvalsspel van Sporting Portugal laat zich typeren als dynamisch, doelgericht en bij vlagen overdonderend. Waar sommige ploegen regelmatig met veel geduld zoeken naar een opening om de defensie van de tegenpartij open te breken, pakt Sporting Portugal de zaken meestal doelgerichter aan.

Onder de diepe spits wordt als het ware een dynamisch blok geformeerd, bestaande uit de twee centrale middenvelders en de twee buitenspelers. De buitenste middenvelders zorgen ook in deze fase van het spel voor de benodigde breedte. In deze redelijk drukke bezetting in de as van het veld, gaat Sporting Portugal op zoek naar afspeelmogelijkheden tussen de linies. Deze worden gecreëerd door de beweeglijke spelers onder spits Paulinho. In iets andere situaties kan één van de buitenspelers ook al loeren op de ruimte achter de verdediging en zichzelf hoger op het veld positioneren.

Een andere belangrijke troef in het aanvalsspel van Sporting Portugal zijn de aanvallend ingestelde buitenste middenvelders. Zij zorgen beiden - zowel op de linker- als rechterflank - voor breedte in het aanvalsspel. Als Sporting Portugal in aanvallend opzicht snel van flank wisselt en het spel verplaatst, is dit vaak de sleutel om de defensie van een tegenstander open te breken. Opponenten hebben moeite om hun verdedigende organisatie in dit geval namelijk weer op tijd op orde te brengen, iets waar Sporting Portugal regelmatig van profiteert.

Een mooie demonstratie hiervan gaven de Leeuwen - zoals de bijnaam van Sporting luidt - afgelopen zaterdagavond in de zestiende minuut van de topper tegen FC Porto. Niet alleen maakt dit voorbeeld duidelijk waarin de kracht van de buitenste middenvelders ligt, ook demonstreert het hoe Sporting Portugal gevaarlijk kan worden met de diepgaande aanvallers.

Dergelijke diepgang is het laatste noemenswaardige aanvallende aspect in het spel van Sporting Portugal. De drie aanvallers van de ploeg proberen vaak tussen de linies aanspeelbaar te worden in het aanvalsspel, maar loeren minstens zo vaak op de ruimtes achter de defensie van een tegenstander. Zeker na balveroveringen, maar ook al tijdens de opbouw van achteruit, zetten de aanvallers loopacties in de diepte in. Door de goede timing van de loopactie en de vaak kloppende afstemming met de speler die de dieptepass verstuurt, wordt Sporting Portugal op deze manier vaak gevaarlijk.

Omschakeling na balverlies

Met de loopacties in de diepte is een belangrijk punt uit de omschakeling na balwinst van Sporting Portugal genoemd. Daarnaast is het natuurlijk ook interessant om te zien wat de Portugezen doen na balverlies. In dat geval komt de vechtersmentaliteit van Sporting Portugal naar boven. Elke speler in de ploeg van Amorim werkt na balverlies hard om de ruimtes waarin een tegenstander dreigend kan worden zo klein mogelijk te maken. Op intensieve sprintsnelheid wordt de compacte verdedigende organisatie kort na balverlies ingenomen door Sporting Portugal. Vanuit deze compacte opstelling wordt vervolgens gezocht naar een moment waarop de ploeg de bal weer terug kan veroveren.

Als de ruimtes na balverlies te groot zijn en de onderlinge afstanden tussen de verschillende linies te lastig overbrugbaar, aarzelen de spelers van Sporting Portugal ook niet om - vaak ten koste van een gele kaart - een aanval van de tegenstander op onreglementaire wijze te interrumperen. Het verdedigende aspect in het spel van Sporting Portugal valt zonder meer te beschrijven als meedogenloos.

Verdedigende organisatie

Als de tegenstander van Sporting Portugal aanvalt op de helft van de Portugezen, aarzelt Sporting niet om ver in te zakken. De buitenste middenvelders worden in dit geval backs en de 3-4-3-formatie wordt een 5-2-3. De ruimtes worden kleingemaakt en een tegenstander krijgt weinig gelegenheid om aan aanvallen toe te komen. Als de opponent het wel voor elkaar krijgt om aanvallende spelers tussen de linies vrij te spelen, gaan de Sporting Portugal-spelers vaak op felle wijze het duel aan. Deze verdedigende tactiek is succesvol gebleken. Afgelopen seizoen incasseerde Sporting slechts twintig tegendoelpunten, het minste van alle ploegen in Portugal. Ook dit seizoen blijft de defensie moeilijk te kloppen: in vijf competitieduels incasseerde Sporting Portugal drie doelpunten.

Drukzetten

Als een tegenstander opbouwt, positioneren de aanvallers van Sporting Portugal zich vrij hoog op het veld. De middenvelders en achterhoedespelers vormen hierachter een compact blok. Met twee van de drie aanvallers wordt het centrale verdedigingsduo van de tegenstander vastgezet, de overige aanvaller versterkt het middenveld. De backs van een tegenstander worden vrijgelaten, waardoor deze pass aanlokkelijk wordt gemaakt om te hanteren. Op het moment dat de bal onderweg is naar één van de backs, stapt de buitenste middenvelder van Sporting Portugal door en wordt er overal op het veld doorgedekt om op deze plek de bal te winnen.

De flanken zijn sowieso de plekken waar Sporting Portugal vaak de bal verovert. De ploeg houdt de as van het veld gesloten, waardoor een tegenstander vaak wordt gedwongen om het spel te verplaatsen naar de zijkant. Als dit gebeurt, stapt Sporting vaak met twee of meerdere spelers op felle wijze uit om een tegenstander in deze zone van het veld de bal te ontfutselen.

Personele problemen

Het is zeker dat Sporting Portugal woensdagavond tegen Ajax niet kan beschikken over sterspeler Pedro Gonçalves en aanvoerder Sebastián Coates. Gonçalves was afgelopen seizoen goed voor maar liefst 23 treffers in de competitie en heeft er dit seizoen ook alweer drie gemaakt in vier wedstrijden. Dat hij geblesseerd is, zal Ajax dus ten goede komen. Iets wat natuurlijk ook geldt voor de schorsing van Coates, de leider achterin. Verder is op het moment van schrijven het meespelen van centrumverdediger Gonçalo Inácio, middenvelder Manuel Ugarte (beiden normaliter basisspeler) en de talentvolle aanvaller Tiago Tomás onzeker.

Daarnaast zag Sporting Portugal deze zomer met Nuno Mendes een zeer belangrijke kracht uit het kampioensteam van vorig jaar naar Paris-Saint Germain vertrekken en moet nieuwkomer Pablo Sarabia - die de omgekeerde route van Mendes bewandelde en wordt gehuurd van Paris-Saint Germain - nog loskomen in Portugal. Dit alles zorgt ervoor dat Sporting Portugal nog ietwat zoekende is op dit moment en zodoende - ondanks de duidelijke spelprincipes - een iets minder onaantastbare indruk maakt dan afgelopen jaar.

Vermoedelijke opstelling:

Adán; Carlos, Reis, Feddal; Porro, Luiz, Palhinha, Vinagre; Cabral, Paulinho, Santos.

Conclusie

Sporting Portugal is een taaie tegenstander die de zaken normaliter goed voor elkaar heeft. Ajax zal aan de bal zeer zuiver en zorgvuldig moeten zijn om ondanks de compacte organisatie de creatieve mensen tussen de linies aanspeelbaar te krijgen. Daarnaast moeten de Amsterdammers waakzaam zijn voor de kantwissels en het doorgaans dreigende, doelgerichte aanvalsspel van Sporting Portugal. In het Estádio José Alvalade wacht Ajax, ondanks de personele problemen bij Sporting Portugal, geen gemakkelijke avond. Een positief resultaat in Portugal is bij de ouverture van het nieuwe Champions League-seizoen echter wel vereiste om serieus mee te gaan doen om de bovenste plaatsen in een groep met verder Borussia Dortmund en Besiktas.

Thijs Zwagerman (Twitter: @ThijsZwagerman | e-mail: t.zwagerman@ajaxshowtime.com)