Bekende Nederlanders en Ajax. Waarom zijn ze fan geworden van de Amsterdamse club en hoe beleven zij de wedstrijden van hun grote liefde? Komen ze vaak in het stadion of kijken ze de wedstrijden liever thuis of in de kroeg? En wat vinden ze eigenlijk van het huidige Ajax? In de rubriek ‘Onze Trots’ gaan we op zoek naar de liefde voor Ajax van de BN’ers. In deel 26 spreken wij met schrijver, acteur en televisie- en radiomaker Herman Koch.

Velen – zeker de oudere Ajacieden onder ons – zullen Herman Koch nog wel kennen als Jos (Debiteuren Crediteuren) of Kerstens (De Lullo’s) van Jiskefet. Ook als auteur maakte hij naam, met Het Diner als een van zijn bekendste romans. Sinds kort is zijn nieuwe roman, Finse dagen, uit. Een verhaal over Jari Litmanen, het bezoeken van wedstrijden met zijn zoon, de rol van Ajax in zijn leven en ‘Dit Is Mijn Club’. Reden genoeg om met Koch te praten over zijn liefde voor Ajax.

We ontmoeten Koch in Elsa’s Café aan de Middenweg – een bekende plek onder veel Ajax-fans – en we starten het gesprek over zijn tijd in Finland. De schrijver woonde er in 1973 - toen hij negentien jaar oud was – voor een halfjaar. Koch was toen al Ajax-fan en het volgen van de Amsterdamse club ging ook daar door. ‘Maar het was wel moeilijk om iets live op tv te krijgen. Ik kan het me niet helemaal meer herinneren, maar de kwartfinale, halve finale en finale van de Europacup (1973) heb ik daar wel gezien. Er zat geen Finse club in de Europacup, dus ze deden wel de topclubs. Het werd wel toegestaan dat een Nederlandse boerenknecht naar zijn Nederlandse wedstrijden mocht kijken, haha', lacht Koch, die in Finland op een boerderij werkte.

Een van de beste spelers van Ajax aller tijden is Jari Litmanen. Met de Finse nummer ‘tien’ maakte Koch eens kennis op het vliegveld. Koch was er destijds om tv te maken. Met een lach op zijn gezicht vertelt hij een mooie anekdote. ‘En toen kwam Litmanen naar mij toe in plaats van ik naar hem. Ik heb altijd zoiets van: als ik een voetballer zie op het vliegveld ga ik hem niet lastigvallen. Een knikje is wel goed, maar niet zo van “hey!”. Maar hij deed dat wel bij mij. Hij zei: “Hey, jij bent toch Herman?” Hij was heel enthousiast en zei dat hij veel had gekeken naar Jiskefet. Hij wist meteen allerlei citaten uit die programma’s op te dreunen en hij vertelde dat hij er Nederlands mee had geleerd. Een bijzonder aardige gozer', gaat Koch verder, waarna hij vertelt dat hij in 2016 opnieuw in Finland was. Het EK was gaande en Koch keek een wedstrijd op tv. 'Jari was de Youri Mulder (analist op tv, red.) van tussen de wedstrijden door’, weet Koch nog. ‘Ik heb er een tijd gewoond, maar die taal… In de rust sprak Litmanen. Een heel Fins getetter, waar je drie woorden van verstond, haha.'

‘Ben een pure amateuristische liefhebber met heel veel liefde voor Ajax’

Koch werd geboren in Arnhem, maar al snel – nog voordat hij twee jaar oud was – verhuisde hij naar Amsterdam. Daar kwam hij al gauw achter het bestaan van Ajax. ‘Dan zie je die shirtjes en denk je: dit gaat het worden', vertelt hij vol trots. 'Ik moet erbij zeggen: ik ben nooit een voetballer geweest, daar heb ik geen aanleg voor. Maar het kijken – in eerste instantie via de tv – is het eerste wat ik mij herinner’, zegt Koch, die vooral de Europese wedstrijden eind jaren zestig en begin jaren zeventig kan herinneren. Het levert warme herinneringen op. ‘Ik kan me nog herinneren dat ik met mijn moeder keek naar de finale tegen AC Milan, in 1969. Ajax verloor met 4-1. Toen won Feyenoord ‘m in 1970 en daarna won Ajax ‘m drie keer. Eerder nam mijn vader mij wel mee naar grote wedstrijden, naar Ajax – Feyenoord bijvoorbeeld in het Olympisch Stadion. In De Meer kwam ik ook af en toe, waar je bij het loket nog een kaartje kon kopen. Ik heb Edgar Davids nog zien debuteren. En hij scoorde ook nog, zoals het hoort bij zijn debuut. Maar we waren niet een familie met seizoenkaarten.’

De jaren zeventig maakte Koch vooral via de tv mee. ‘Het was later in de jaren negentig veel leuker’, geeft hij het verschil aan beleving tussen de twee periodes aan. ‘Ik herinner mij 1995 ook wel als een hoogtepunt, evenals de UEFA-Cup winst in 1992. Dat was tegen Sampdoria? Oh nee, Torino. Ja, ik doe nooit mee aan voetbalquizzen. Ik ben geen echte voetbalkenner, maar wel een pure amateuristische liefhebber met heel veel liefde voor de club Ajax’, benadrukt Koch, die zich de jaren onder Louis van Gaal wél heel goed kan herinneren. ‘De jaren zeventig vond ik heel opwindend, maar het werd op een gegeven moment heel gewoon. Dat je dacht: ja, we hebben Keizer en Cruijff. Het team was een van de topteams van Europa.’

Nee, de jaren negentig maakten een grotere indruk op Koch, zo gaat hij enthousiast verder. ‘De finale in 1995 keek ik toen op een groot scherm in Café Hesp aan de Amstel. Verder is mijn zoon - Pablo (25) - helemaal gek van Ajax. Hij zou je zo alle rugnummers tot 2000 kunnen opnoemen. Wij gingen wel eens naar wedstrijden van Ajax. Bij Elsa's waren er soms kaartjes over. En elke wedstrijd gaat er ook een bus. Eerst een dubbeldekker, nu een normale bus. Die heb ik vroeger vaak genomen.’

‘De Duitsers zeiden: prima, ze spelen goed, dat is toch leuk!’

Toen Kochs zoon in de D1 van GeuzenMiddenmeer ging spelen, kwam zijn kind met een idee. ‘Hij zei, omdat we weleens naar Ajax gingen, of het een idee zou zijn om een seizoenkaart te nemen. Dat hebben we toen tien jaar volgehouden’, zegt Koch, die verder nu veel wedstrijden op tv kijkt. Wel waren het altijd leuke ‘vader- en zoon-uitjes’. ‘Soms met de bus, soms met de auto, maar het liefst met de fiets. We zaten eerst in vak 419 en later op vak 119.’

In het afgelopen seizoen maakte Koch met Pablo vaak Europese tripjes. Hij koestert de mooie herinneringen. Zo zijn ze bij Bayern München – Ajax geweest. ‘Met de trein. Hebben we op de vrije markt kaartjes gekocht, dus we zaten tussen de Duitsers. Het was een soort uitje, want het was ook Oktoberfest. Eerst een pul bier drinken en dan naar het stadion. Bij Bayern was de sfeer ook prettig. Bij de 1-1 waren wij aan het juichen en dachten we: ohjee', spreekt hij eerst nog een beetje zijn angst uit. Die angst verdween al snel. 'Maar de Duitsers zeiden: prima, ze spelen goed, dat is toch leuk!’

‘Met Pablo ga ik wel vaker naar het buitenland: Liverpool, Arsenal, FC Barcelona, Manchester United. En we zijn ook naar Madrid geweest, bij de 1-4’, zegt Koch, die toen tussen de Spaanse fans zat met Pablo. ‘Die werden helemaal gek. Ze riepen: jullie voetballen als paralitico’s! Als mensen die in een rolstoel zitten. Zeiden ze tegen ons: die van jullie zijn gewoon veel beter, jonger en hebben honger’, aldus Koch, die een foto laat zien van Pablo in het stadion van Real Madrid. ‘Het was absoluut de mooiste wedstrijd die ik heb meegemaakt. Het steekt boven alles uit.’

Links: Herman Koch met zoon Pablo in Estadio Santiago Bernabéu, waar Ajax met 1-4 won van Real Madrid. Rechts: Herman Koch op het terras van Elsa's Café.

‘Als je opgroeit en veel van voetbal houdt, maar Ajax nooit op haar top hebt gezien…’

De periode die Ajax nu doormaakt, is voor Koch dan ook de mooiste Ajax-periode. ‘Dat is heel simpel’, glundert Koch, die een aantal redenen opnoemt. Het gebeurt in het heden, het wordt steeds moeilijker om op te boksen tegen de grote Europese topclubs en ook Pablo speelt een grote rol. Toen Ajax in 1995 de Champions League won, was Pablo namelijk pas één jaar oud. ‘Als je opgroeit en veel van voetbal houdt, maar je Ajax nooit op haar top hebt gezien en ineens gebeurt dat wel… Dan voel ik dat in zijn ogen. Het ging altijd wel over Ajax, maar dan over het verleden. De stemming was: bij de top zullen we wel nooit meer horen.’

Inmiddels is dat wel anders en dat zorgt ervoor dat Koch trots is op 'zijn' club. ‘Nu is er iets binnen gekomen van: het kan gewoon wel. Ajax kan blijven meedraaien in de top twaalf van Europa’, aldus Koch, die het niet alleen een geldkwestie noemt. ‘Bij Ajax proef je gewoon, ook al zijn het buitenlanders, dat ze hier langer willen blijven. Vertonghen is hier bijvoorbeeld heel lang gebleven en dat gebeurt nu ook met Ziyech en Van de Beek. Ze gaan niet zomaar weg. Met de jongens die te vroeg zijn weggegaan, is het overigens ook niet altijd goed gegaan.’

‘Als het met Ajax goed gaat, gaat het met mij ook goed’

We stellen aan Koch vervolgens de vraag welke rol Ajax in zijn leven heeft gespeeld. Is het een soort leuke bijzaak of heeft het op momenten ook echt de boventoon gevoerd? ‘Dat is wel een goede vraag, ja’, zegt Koch, die daarna zijn gevoelens over Ajax uit. ‘Ik heb altijd een soort bijgeloof gehad dat als het met Ajax goed gaat, het met mij ook goed gaat. Bij uitschakelingen voel ik ook echt van “gadverdamme”, alsof er een donkere periode aankomt. Bij de erge uitschakelingen duurt het een week of langer, net een soort rouwproces. Maar uiteindelijk denk je wel: nou, op naar de volgende uitdaging.’

Koch laat Ajax ook schaamteloos op zichzelf afstralen, zo vervolgt hij het gesprek. ‘Voetbal is een soort internationaal gespreksonderwerp. Zo geeft Koch als voorbeeld dat hij in Barcelona vaak aangaf dat hij uit Amsterdam komt. ‘“Oh Amsterdam, dan ben je zeker voor Ajax?”, vraagt men dan. “Ja, natuurlijk. Waarvoor anders?”, geef ik dan als antwoord. En dat daar dan geen twijfel over bestaat. Het lijkt mij heel moeilijk om uit je bek te krijgen dat je in Eindhoven woont en voor PSV bent, haha. Dat lijkt mij toch lastiger.’

Door de prestaties van Ajax in de afgelopen jaren is de populariteit van de club enorm gestegen. Koch merkt dat bijvoorbeeld in Spanje, waar hij veel komt. ‘Daar waren ze ook echt verbaasd dat Ajax werd uitgeschakeld in de Champions League. Hoe was het mogelijk, want ze speelden zo goed, zeiden ze. En dat vind ik wel mooi, want ik heb veel familie en vrienden in Spanje. Die waren allemaal zo van: “Ja, Ajax was vroeger heel goed, maar dat is nu niets meer”. Maar dat is nu allemaal voorbij. Veel fans van FC Barcelona hadden vorig seizoen de verwachting dat Ajax de Champions League-finale zou spelen. En ze dachten absoluut niet van “die rollen we wel even op”. Ze kregen het echt doodsbenauwd van het idee dat ze Ajax zouden treffen.’

Via de televisie kijkt Koch regelmatig buitenlands voetbal. Voor meerdere clubs heeft hij in het buitenland een zwak, maar echt nerveus wordt hij niet als hij wedstrijden kijkt van zijn favoriete buitenlandse clubs. ‘Terwijl ik bij Ajax, het maakt niet uit welke wedstrijd, tot ze 3-0 voorstaan nooit ontspannen zit te kijken. Ik leef gewoon mee. Als het heel lang 0-0 blijft, heb ik gewoon geen leuke voetbalmiddag. En dan is het nog maar voor de tv, hè.’

‘Als er gescoord wordt, spring ik overeind en gedraag ik me niet meer, haha’

Wat betreft de beleving in de Johan Cruijff ArenA ziet Koch een enorm stijgende lijn. Ja, bij een club als Liverpool is de beleving nog veel intenser dan in Amsterdam. ‘Maar bij FC Barcelona is het veel slomer dan bij Ajax. Die club trekt een heel erg toeristisch publiek. Ze komen naar Messi kijken en verder niets. Bij een oefenduel van Oranje proef je dat ook: een braderiesfeer. Alleen: het elftal wordt niet aangemoedigd. Bij Ajax wel en dat vind ik het mooie.’

Wel vindt Koch dat supporters vaak in te lange rijen staan bij de ingangen van de Johan Cruijff ArenA. De voetballiefhebber kwam al in vele Europese stadions. ‘Maar het doet zich nergens voor dat je drie kwartier van tevoren aankomt en er een rij staat van duizend man zoals bij de Johan Cruijff ArenA', baalt Koch. 'Dat is nergens zo. Bij andere stadions heb je ook beveiliging, maar wel meer ingangen.’

Van extra entertainment in de Johan Cruijff ArenA is Koch geen voorstander. ‘In de Verenigde Staten zijn ze dol op cheerleaders en zo. Het is een soort happening. Maar ik kom honderd procent voor het voetbal en niet voor die onzin. Ik vind een mascotte al te ver gaan, hoor. Dat hoort in Disneyland, maar niet in een voetbalstadion', lacht de schrijver. Koch is in het stadion een redelijk rustige supporter, maar af en toe kan hij ook enorm enthousiast worden. 'Ik spring wel overeind als er gescoord wordt en dan gedraag ik me niet meer, haha. En dan geef ik iedereen om mij heen een high five. En ik leef ook helemaal mee met zo’n wedstrijd. Dan roep ik wel eens “oh fuck, oh shit!”.’

Jiskefet - Dit is mijn club

In de Johan Cruijff ArenA is vaak hét lied van Jiskefet te horen. ‘Dit is mijn club’, geschreven door Kees Prins. ‘Dat is wel echt zijn verdienste. We hadden toen een serie, Skybox, en daar zou een zanger komen (zie onderstaande video). En Kees Prins heeft toen daarvoor dat nummer geschreven. Hij zou daar dan komen als een soort tweederangs André Hazes’, zegt Koch, die benadrukt dat het niet cynisch bedoeld was. ‘Ik spreek nu voor Kees, maar ik weet eigenlijk wel zeker dat het helemaal niet cynisch bedoeld was. Het was gewoon de ambitie om te kijken of je een heel goed voetballied kan schrijven. Hij wordt dus juist “mishandeld” door dat tuig in die skybox dat niet doorheeft dat het een heel goed lied is.’

Het lied heeft voor veel supporters inmiddels veel betekenis gekregen. Ook voor spelers is het een bekend lied. Zo zong Matthijs de Ligt het nummer nog bij het vieren van het kampioenschap. ‘Niet helemaal goed volgens mij, maar dat geeft niet, haha', lacht hij. 'Het wordt ook nog wel eens spontaan ingezet bij uitwedstrijden, hè. Dan hoor je ineens die melodie uit het uitvak komen. Natuurlijk is dat leuk’, aldus Koch, die het lied ook vaak hoorde bij verloren wedstrijden. ‘Dat valt dan zo als een koude pannenkoek op je. Ik snap wel dat je het elke keer draait, maar je denkt wel: “Jezus, wat heeft Ajax slecht gespeeld”. Maar ik denk wel dat het voor Kees heel leuk is en hij wordt ook nog altijd opgetrommeld voor huldigingen, om dan live te zingen.’

'Voor mijn gevoel speelt Ajax nu beter dan vorig seizoen'

Koch geniet ook dit seizoen weer van Ajax. Sterker nog: ‘Voor mijn gevoel speelt Ajax nu beter dan vorig seizoen’, zegt hij. Hij verwacht dat Ajax het Juventus of Bayern München van Nederland kan worden. ‘Dat Ajax van de komende tien jaar negen keer kampioen wordt’, verwacht Koch, die Ajax dit seizoen stabieler vindt overkomen dan vorig jaar. De uitschakeling tegen Tottenham Hotspur vond hij enorm pijnlijk, maar die tegen Valencia ziet hij als een nog grotere domper. ‘Tegen Tottenham was het op het moment verschrikkelijk, maar Ajax had dit seizoen wel minimaal in de achtste finales van de Champions League moeten spelen. Of het winnen van de Europa League mooier is dan het bereiken van een halve finale van de Champions League? Het ligt eraan tegen wie je speelt. Of je een beetje de grote clubs treft. Als je dan de Europa League wint, is dat net zo’n prestatie als die van vorig jaar.’

Ajax wil terug naar de Europese top. Vorig jaar mocht het even aan dat niveau ruiken, maar kan de club ook structureel op dat niveau spelen? Waar ligt het plafond van de Amsterdammers? Is dat het niveau van nu: tussen de Europese subtop en top in? ‘Ik denk het wel. Maar wat volgens mij veel belangrijker is, is dat iedereen in heel Europa het er vorig seizoen over eens was dat Ajax het meest aantrekkelijke voetbal speelde in de Champions League’, zegt Koch, die dit seizoen verwacht dat Ajax ‘redelijk eenvoudig’ kampioen gaat worden. ‘Europees hoop ik alleen maar dat ze finale halen. En dat zou zeker kunnen.’

Bart Veenstra (Twitter: @Bart_Veenstra | e-mail: b.veenstra@ajaxshowtime.com)
Bademba Barrie (Twitter @Bademba_AFCA | e-mail info@ajaxshowtime.com)

Lees meer 'Onze Trots':
Deel 1: Jan Roos
Deel 2: JayJay Boske
Deel 3: Viggo Waas
Deel 4: Roue Verveer (AS Kerstspecial)
Deel 5: Sevn Alias
Deel 6: Frank van der Lende
Deel 7: Robert ten Brink
Deel 8: Martin Koolhoven
Deel 9: Sunnery James en Ryan Marciano
Deel 10: Stefano Keizers
Deel 11: Jesse Klaver
Deel 12: Danny Froger
Deel 13: Roue Verveer (AS Kerstspecial + extra)
Deel 14: Klaas van der Eerden
Deel 15: Leo Blokhuis
Deel 16: Jack Spijkerman
Deel 17: Jeroen Spitzenberger
Deel 18: Remy Bonjasky
Deel 19: Kymani Marley
Deel 20: Gregory Sedoc
Deel 21: Rotjoch
Deel 22: DJ Quintino
Deel 23: Diederik Ebbinge
Deel 24: Ron Blaauw
Deel 25: Diggy Dex
Deel 26: Baas B