Zondagmiddag staat de eerste Klassieker van dit Eredivisie-seizoen op het programma. Het Feyenoord van trainer Dick Advocaat komt dan op bezoek in de Johan Cruijff ArenA. Wat kan Ajax van de grote rivaal en naaste achtervolger verwachten? Een tactische analyse van het stugge Feyenoord.

Ruim een jaar lang was het een reeks waarop veel Feyenoorders trots waren: vanaf de aanstelling van Advocaat - die de ontslagen Jaap Stam opvolgde - bleven de Rotterdammers bijna veertien maanden ongeslagen in de Eredivisie. Uiteindelijk beëindigde stuntploeg Vitesse op 20 december vorig jaar de ongeslagen reeks van Feyenoord. 26 competitiewedstrijden op rij gingen niet verloren, maar gelijkgespeeld werd er door de Rotterdamse topclub wel iets te vaak. De ongeslagen reeks is door het dikwijls povere spel en de vele remises symboliserend voor het spel van Feyenoord. Spel dat vaak niet mooi en attractief is, maar wel resultaten oplevert.

Uitgangspunten

Onder Advocaat speelt Feyenoord eigenlijk altijd in een 4-3-3-formatie, met één échte controleur op het middenveld. Binnen deze formatie heeft aanvoerder en spelmaker Steven Berghuis een vrije rol en zorgt hoofdzakelijk hij met zijn impulsen voor de benodigde creativiteit. Daarnaast is Feyenoord dikwijls gevaarlijk met direct spel en aanvallend ingestelde backs. In verdedigend opzicht houden de Rotterdammers de boel compact bij elkaar en wordt er weinig hoge druk uitgeoefend.

Opbouw

Van achteruit is er in voetballend opzicht een belangrijke rol weggelegd voor Marcos Senesi. De Argentijn, na Berghuis de beste speler van Feyenoord, is de centrumverdediger die over het meest voetballende vermogen beschikt in de achterhoede van de Rotterdammers. Uroš Spajić, doorgaans de compagnon van Senesi in het hart van de defensie, is ook redelijk in zijn passing, maar de huurling van FK Krasnodar is technisch minder verfijnd en durft onder druk vaak minder risico te nemen. Juist dat is een pluspunt van Senesi, die ook onder druk met passes tussen de linies of in de diepte regelmatig voor gevaar zorgt.

Tijdens de eerste fase in de opbouw van achteruit staan de centrumverdedigers van Feyenoord meestal laag op het veld en zakt de controlerende middenvelder van de ploeg van Advocaat in tot kort voor óf tussen de twee centrale verdedigers van Feyenoord. De backs positioneren zich hoger op het veld. Met twee dynamische middenvelders tussen de linies, een spits als aanspeelpunt en de vaak zwervende Berghuis probeert Feyenoord vervolgens tot positiespel te komen. Tegen ploegen die in verdedigend opzicht ruimte weggeven lukt dit wel, maar wanneer tegenstanders zeer compact inzakken of juist hoog drukzetten komt Feyenoord van achteruit een stuk moeilijker aan voetballen toe. Het gebrek aan creativiteit laat zich - zeker nu de laatste weken ook nog Orkun Kökcü ontbreekt - op deze momenten hard voelen. Pover spel zonder al te veel kansen is dan ook vaak het voetbal dat Feyenoord op de mat legt.

Aanvalsspel

Daarmee is ook direct het belang van captain Berghuis benoemd. De nummer 10 staat op papier als rechtsbuiten opgesteld, maar heeft binnen het spel van Feyenoord de vrijheid om naar binnen te komen en zich tussen de linies aan te bieden. Berghuis is de spelmaker van Feyenoord en haalt de bal - zeker wanneer het in voetballend opzicht moeizaam loopt - ook vaak laag op het veld op om vanaf daar het spel te gaan maken. Op dat soort momenten zorgt rechtsback Lutsharel Geertruida voor de benodigde diepte en breedte in het spel.

Berghuis is met zijn dribbels, (steek)passes, hoogstandjes en schoten de absolute spelmaker van de ploeg van Advocaat. Hoewel zijn kwaliteiten natuurlijk zonder twijfel een meerwaarde zijn, is de extreme afhankelijkheid van Berghuis tegelijkertijd een grote zwakte voor Feyenoord. Op het middenveld zijn Leroy Fer, Jens Toornstra en Mark Diemers solide krachten, maar het spaarzame gevaar dat zij soms creëren door met passes ploeggenoten in stelling te brengen, is te weinig om het aanvalsspel van Feyenoord flitsender en onvoorspelbaarder te maken.

In dat opzicht zullen de Rotterdammers ontzettend blij zijn met de recente rentree van Luis Sinisterra en de aanstaande terugkeer van Kökcü. De creatieve impulsen die deze twee spelers kunnen brengen werden de afgelopen maanden node gemist en maakte de afhankelijkheid van Berghuis des te groter. Op de kwakkelende Luciano Narsingh, Nicolai Jørgensen en Bryan Linssen kan Feyenoord namelijk niet bouwen, terwijl ook nieuwkomer Luciano Pratto vooralsnog allesbehalve een voltreffer is.

De Argentijnse huurling is niet snel en geen echt aanspeelpunt. Hij loert voornamelijk op doelpunten, maar in zijn eerste twee duels voor Feyenoord heeft hij deze, ondanks enkele goede kansen, nog niet gemaakt. Daarom zou het zomaar kunnen dat Advocaat er zondag tegen Ajax voor kiest om de inmiddels fitte Sinisterra als valse spits te posteren. Met de snelle Colombiaan zou Feyenoord met name in de omschakeling een stuk gevaarlijker kunnen worden dan met Pratto. Daarnaast is Sinisterra technisch veel verfijnder en zou hij veel meer dan Pratto ook ploeggenoten in stelling kunnen brengen.

Iets waar Feyenoord in aanvallend opzicht sowieso op kan leunen is de offensieve drang van rechtsback Geertruida en linksbacks Tyrell Malacia en Ridgeciano Haps. De aanvallend ingestelde en snelle vleugelverdedigers creëren in balbezit vaak een extra aanspeelmogelijkheid door over de buitenspeler heen te denderen en hoog op het veld gevaarlijk te worden met bijvoorbeeld een (vroege) voorzet.

Iets waar Feyenoord verder in aanvallend opzicht gevaarlijk mee wordt, is het directe spel na balwinst. Als de bal vanuit een compacte verdedigende organisatie (daarover straks meer) wordt veroverd, breken de Rotterdammers er vaak snel uit. Met een directe diepe (steek)bal worden de aanvallers in de vaak grote ruimte op de helft van de tegenstander aan het werk gezet en komt Feyenoord regelmatig binnen drie passes tot serieuze kansen.

Verdedigende organisatie

De verdedigende organisatie van Feyenoord was aan het begin van dit seizoen een behoorlijk groot thema. In het openbaar lieten de spelers weten graag hoger druk te willen gaan zetten, maar de ervaren Advocaat was daar geen fan van en wilde liever wat meer inzakken. De trainer gaf zijn spelers even hun zin, maar toen Feyenoord op deze manier veel kansen weggaf - doordat de onderlinge afstemming in het hoge drukzetten vaak niet klopten kwamen de spelers in te grote ruimtes te verdedigen - greep Advocaat de macht terug en bouwde hij meer zekerheid in.

Zodoende vangt Feyenoord de tegenstanders nu weer rondom de middenlijn op en houdt het de boel op de eigen speelhelft compact bij elkaar. Met Fer als controlerende middenvelder kort voor de verdediging en de twee aanvallende middenvelders daar weer kort voor, houdt Feyenoord de as gesloten en kan het na balwinst zoals hierboven omschreven snel uitbreken. Het is geen fraaie, maar wel een zeer effectieve tactiek. Met twaalf tegentreffers is de stugge Feyenoord-defensie dit seizoen samen met Vitesse tot dusver de minst gepasseerde defensie van Nederland. Als vervanger van de geblesseerde Justin Bijlow heeft ook reservedoelman Nick Marsman daar een serieus aandeel in. De keeper haalt een hoog niveau sinds hij dit seizoen het Feyenoord-doel verdedigt en heeft de Rotterdammers al meerdere behoed voor tegentreffers met knappe reddingen. Marsman hield dit seizoen al zes keer de nul.

Op momenten dat Feyenoord tijdens wedstrijden toch besluit om hoog druk te zetten, vertoont de onderlinge afstemming direct gebreken. Als één van de buitenspelers bijvoorbeeld doorstapt richting een centrumverdediger van de opponent, is de back vervolgens vaak te laat met doordekken op de man die wordt losgelaten door de buitenspeler. Hetzelfde is regelmatig het geval wanneer middenvelders Diemers of Toornstra doorstappen. Wanneer Feyenoord bij vlagen dus hoog drukzet, geeft het vaak direct veel ruimte weg.

Vanuit de doorgaans compact gesloten verdedigende organisatie geeft Feyenoord dit soort grote mogelijkheden nauwelijks weg. Wel valt de compact verdedigende achterhoede van de Rotterdammers open te breken met veel diagonale loopacties en snel combinatievoetbal. Ajax zal zondag op de vijandelijke speelhelft dus veel dynamiek en zuiverheid aan de bal op de mat moeten leggen.

Vermoedelijke opstelling Feyenoord:

Marsman; Geertruida, Spajić, Senesi, Malacia; Fer, Diemers, Toornstra; Berghuis, Sinisterra, Haps.

Conclusie

In aanvallend opzicht is Feyenoord grotendeels afhankelijk van de creatieve impulsen van aanvoerder Berghuis. De linkspoot houdt ervan om te gaan zwerven over het veld, dus Ajax zal er veel aangelegen zijn om de gevaarlijkste speler van Feyenoord zonaal op te vangen. Wanneer het lukt om Berghuis zondag aan banden te leggen, zet de ploeg van trainer Erik ten Hag een hele grote stap naar de winst. De creatieve inbreng vanaf het Feyenoord-middenveld en de collega-aanvallers van Berghuis is dit seizoen namelijk te sporadisch om Ajax zondag écht pijn te gaan doen.

Naast het in bedwang houden van Berghuis zal de grootste uitdaging voor Ajax in de aanstaande Klassieker zitten in het aanvalsspel. Tegen de compact gesloten en stugge Feyenoord-defensie is dynamiek, creativiteit en een hoog baltempo noodzakelijk om tot kansen te komen. In de slotfase van de eerste helft en de gehele tweede helft lukte Ajax dit zondag tegen PSV, waarna de Amsterdammers ook donderdagavond in Enschede meer dan genoeg kansen bij elkaar speelden. Met dergelijk veldspel lijkt De Klassieker aanstaande zondag een prooi voor de ploeg van Ten Hag te gaan worden. In dat geval vergroot Ajax de voorsprong op naaste concurrent Feyenoord tot zes punten.

Thijs Zwagerman (Twitter: @ThijsZwagerman | e-mail: t.zwagerman@ajaxshowtime.com)