Vraag het een willekeurige Ajax-fan en de kans is groot dat hij of zij het met gemak oplepelt. Edgar Davids passt naar Frank Rijkaard, die vervolgens een een-tweetje aan wil gaan met Patrick Kluivert, maar de spits levert de bal niet in. Nee, Kluivert neemt de bal mee naar het doel, speelt de bal daarin iets te ver voor zich uit, maar met een laatste krachtsinspanning puntert Kluivert de bal langs doelman Sebastiano Rossi in het doel. Het blijkt een kleine tien minuten later de winnende goal in de finale van de Champions League in 1995. Ajax is voor de vierde keer in de historie de allerbeste van Europa.

Zondag is de 25ste verjaardag van die finale, die Ajax bereikte middels tien ongeslagen wedstrijden in de groeps- en knock-outfase. De Amsterdammers zetten zich na de gouden jaren zeventig opnieuw op de kaart in het mondiale voetbal. De populariteit van het onverschrokken Ajax van die tijd, met aantrekkelijk en aanvallend voetbal, was immens. 'Er was onevenredig veel persaandacht in die weken', stelt David Endt 25 jaar na dato. De voormalig teammanager van Ajax was ten tijde van het seizoen 1994-1995 nog perschef in Amsterdam en maakte zodoende alles van dichtbij mee.

Het begin

Eind augustus van het jaar 1994 wordt Ajax bij de loting gekoppeld aan AEK Athene, Casino Salzburg en AC Milan. 'Dan weeg je meteen de tegenstanders. Milan, dat werd moeilijk, maar tegen die andere twee maakten we kans, daar moesten we punten halen', herinnert Endt zich. De eerste twee van Groep D zouden zich plaatsen voor de kwartfinale. De eerste wedstrijd op het programma was de thuiswedstrijd tegen de Italianen. 'Dat was een ideale loting, om eerst tegen Milan te spelen. Prachtig om te beginnen tegen de titelverdediger, de Europees kampioen.' Ondanks de underdogpositie zagen de Amsterdammers kansen. 'Italiaanse ploegen komen vaak pas laat in vorm. Hun seizoen begint later, dus hebben ze geen ritme. Je zag in Amsterdam dat ze ver verwijderd waren van hun grote vorm.'

'Ajax profiteerde ervan met de eigen kwaliteiten als grootste wapen. Onbevangenheid, de offensieve kracht, evenwichtig in het veld staan en de grote motivatie.' Door goals van Ronald de Boer en Jari Litmanen verbaasde men alles en iedereen door met 2-0 te winnen. Maar daar bleef het niet bij. Ook in Italië won men, opnieuw. 'Als ik terugdenk aan dat seizoen, is dat de beste wedstrijd die Ajax heeft gespeeld. Nog beter dan de thuiswedstrijd tegen Bayern München. Milan wist waar onze kwaliteiten lagen, ze konden niet meer verrast worden. En toch hadden we die wedstrijd in onze greep. Iedereen was een uitblinker die wedstrijd. Het was een volmaakte uitvoering van het spel van Louis van Gaal.'

De lastigste tegenstander van de poule bleek dan ook niet Milan, maar Casino Salzburg, de club die nu speelt onder de naam Red Bull Salzburg. Met AEK Athene had Ajax ook 'weinig' moeite. Maar de Oostenrijkers waren een taaie opponent. 'De trainer van Salzburg, Otto Baric, was een defensieve tacticus. Ze hadden het goed voor elkaar door ons te frustreren in het creatieve spel.' Ajax kwam niet verder dan 0-0. 'In Amsterdam speelden ze misschien nog wel een graadje beter.' Salzburg kwam in dat duel verrassend snel op voorsprong, die ze vervolgens lang vasthielden. 'Gelukkig kwam in de slotfase de gelijkmaker van Litmanen. Dat was een grote opluchting.'

Misschien wordt dit wel hét jaar

De ploeg van Van Gaal plaatst zich uiteindelijk met veertien uit zes voor de kwartfinale. 'Dan krijg je Hajduk Split. Die moet te pakken zijn, denk je dan. Als dat lukt zit je in de halve finale en kan het zomaar gebeuren. Je gaat er een beetje rekening mee houden, dat er iets mogelijk is. Iets wat eerst heel ver weg leek, was een stuk dichterbij gekomen.' Het gevoel begon te leven in de groep. 'Er was een groot zelfbewustzijn. Het klikte. Maar je moest zorgen dat je de verwachtingen ook temperde. Het moest immers nog wel gebeuren.'

'Het viel eigenlijk een beetje tegen hoe Hajduk speelde', vervolgt Endt als het gaat om de heenwedstrijd in het toenmalige Joegoslavië. De Amsterdammers waren de betere partij, maar konden dit niet uitdrukken in de score. Tegelijkertijd was er wel het besef dat een gelijkspel ook een resultaat zou zijn. En dat gebeurde. Het werd 0-0. 'In Split wisten we: in Amsterdam moeten we het afmaken, anders doen we onszelf tekort.' Rake kopballen van Nwankwo Kanu en Frank de Boer voor rust zorgden uiteindelijk voor opluchting. Toen na rust ook nog de 3-0 viel, was de halve finale een feit.

Wat meespeelde in die return, hetgeen eigenlijk gold voor het hele toernooi, was de kracht van het Olympisch Stadion. 'Iedereen in Amsterdam had honger naar succes. De populariteit van Ajax was enorm. Dat bundelde zich in het Olympisch Stadion. Er was daar een andere, goede soort spanning. Het was een feest voor de mensen die aanwezig waren. Het werd elke keer een trapje leuker en vrolijker.' De openingswedstrijd tegen Milan, het duel van de scorende Tarik Oulida tegen AEK en de zege op Hajduk. Het Olympisch Stadion bleek een onneembare veste, iets wat werd bevestigd in de halve finale.

De laatste horde richting Wenen

In die halve finale was Bayern München de tegenstander. Op het eerste oog een pittige tegenstander, maar Ajax had mazzel. 'Bayern was in mindere doen. Ze misten een aantal spelers. Zo stond bij hen de derde doelman op doel', stelt Endt. Ajax kon desondanks ook geen potten breken in het heenduel in Beieren. 'Het was een van de minder aantrekkelijkere wedstrijden, terwijl er wel twee voetballende ploegen op het veld stonden. Dat was apart. Beide hielden elkaar in evenwicht, zonder echte kansen. We waren gematigd happy met 0-0. Het was namelijk een gevaarlijke score.'

Twee weken later bleek de angst echter onnodig. Althans, niet als je de eindstand bekijkt: 5-2. Maar zo makkelijk als de stand doet vermoeden, was het niet. 'Ajax speelde bij vlagen fantastisch voetbal, maar er waren ook momenten dat Ajax kwetsbaar was. Bayern had goede kansen en scoorde ook.' Een kritiek punt in de return was de handsbal van Blind bij een stand van 4-1. De aanvoerder hielp de Duitsers terug in het zadel met een strafschop, maar werd wel gespaard door de arbiter van dienst. 'Hij kwam niet uit met zijn stappen en tikte de bal met zijn hand weg. Het was heel link, Blind wilde verdwijnen onder het gras. Hij dacht: dit is rood, hier gaat mijn finale.' Maar de scheids trok tot verbazing van vooral Bayern München geel. 'Het was een stand waardoor de boel had kunnen kantelen. Blind mag de scheidsrechter eeuwig dankbaar zijn.'

Van geluk dat het alsnog goed kwam was echter geen sprake. Ajax won uiteindelijk met 5-2 en was daarmee over twee wedstrijden de verdiende winnaar. Ajax stond in de finale. Wie volgens Endt grotendeels verantwoordelijk was voor dat succes was Van Gaal. 'Zijn rol was elementair. Van Gaal was de grote architect. Natuurlijk had hij goed materiaal, maar hij heeft het huis gebouwd. Het was geen toevalstreffer dat ze zo goed waren. Er stond iets. Niet één seizoen pieken en dan weer weg. Nee, drie of vier seizoenen behoorde Ajax tot de absolute top.'

De finale

'Dit was de kroon op zijn werk', doelt Endt op het behalen van de finale in Wenen door Van Gaal met zijn equipe. 'Men bleef het hele toernooi op de been. Dat is bijzonder. De omstandigheden waren soms echt heel imposant en zwaar. Er was een grote volwassenheid, die in contrast stond met de gemiddelde leeftijd. Dat is een groot compliment aan de staf en de sterkhouders in de ploeg, zoals Blind en Rijkaard. Spanning mag er natuurlijk altijd zijn, maar het mag geen overspanning worden. Op misschien de finale na gebeurde dat niet.'

De spanning was namelijk groot in het Ernst Happel Stadion, ondanks de twee eerdere, onderlinge duels met AC Milan, die werden gewonnen door Ajax. 'Vergeet niet, Milan domineerde vanaf eind jaren tachtig het Europese voetbal. Het was een absolute topclub. Twee keer winnen was iets heel bijzonders, maar drie keer? Je weet dat de voetbalwetten niet altijd in je voordeel zullen zijn. Milan was bovendien extra gebrand om de andere twee wedstrijden uit te wissen. Er kroop zodoende een lichte vorm van onzekerheid in de ploeg.'

'We speelden beneden onze kunnen. Een aantal spelers deed hun opdrachten niet, waardoor het spel van Ajax niet tot ontplooiing kwam. De eerste helft zijn we door het oog van de naald gekropen', weet Endt nog. Rijkaard en Van Gaal namen in de rust het woord in de kleedkamer. 'Daar zijn harde woorden gevallen. "Zo kan het niet, speel vanuit je taken. Het is een finale, die mag je niet verliezen." Het waren indringende teksten van Rijkaard.' Kennelijk hadden de woorden effect. Ajax nam het initiatief over in het tweede bedrijf. 'Tekenend voor de ommekeer in die wedstrijd waren de offensieve wissels. Litmanen, die veel last had van hooikoorts, werd gewisseld voor Kluivert. En Kanu kwam voor Seedorf. Onbevangen als ze waren, deden Kluivert en Kanu hun ding. Het bracht Milan in paniek.'

Een kwartier na zijn invalbeurt scoorde Kluivert de enige goal van de wedstrijd. Met nog vijf minuten officiële speeltijd op de klok leek de buit binnen. 'De periode na de goal zal ik nooit vergeten. Je zou denken: we gaan de voorsprong verdedigen. Maar toch is er een moment, een grote kans. Een Ajacied komt op de penaltystip oog in oog met de keeper. En die Ajacied is Blind. De centrale verdediger is op dát moment, dat je denkt aan beschermen, daar om de doodsteek toe te brengen.' Dat er geen tweede goal viel, doet niets af aan dat speciale moment, vindt Endt. 'Geen afstand nemen van je filosofie. Die keuzes maakten het verschil. Het schoolvoorbeeld van hoe Ajax het voetbal ziet.'

Het koesteren van iets geweldigs

Als het einde van ons lange telefoongesprek nadert, is Endt allang vergeten dat hij eigenlijk niet zoveel tijd had. Het tekent de 66-jarige liefhebber en zijn herinneringen aan de succesvolle Europese campagne. 'De mengeling van kleur en afkomst. Iedereen had aandacht voor elkaar. Die jongens kregen met elkaar iets voor elkaar. De combinatie van alle eigenschappen en elementen leverde iets op waar ik met veel geluk op terugkijk.'

Endt baalt dan ook als geen ander dat het team uiteindelijk na een aantal succesvolle jaren uit elkaar viel. 'Op een gegeven moment kwam de totale ontmanteling met het vertrek van Kluivert, Seedorf, Davids, Reiziger en Bogarde. Dat zijn slechts vijf namen. Als ze bij elkaar waren gebleven, hadden ze een nóg zwaardere stempel kunnen drukken.'

Finn Dekker (Twitter: @FinnDekker | e-mail: f.dekker@ajaxshowtime.com)